Trong vô vàn kỹ năng đi làm, hiếm ai nhắc đến khả năng nói chuyện phiếm.
- Trò chuyện về những điều “không quan trọng” thì sao lại cần thiết chứ?
- Vì một câu chuyện tưởng vô thưởng vô phạt có thể giúp thay đổi tâm trạng cả một ngày đi làm, hoặc đặt nền móng cho một mối quan hệ bền vững.
Tất nhiên, đó là lý thuyết, và không phải ai cũng thấy thuyết phục. Nhưng thực tế, ai đi làm cũng ít nhất một lần gặp phải tình huống muốn “quê tới hết phần đời còn lại”. Đó có lẽ là lúc thấm thía nhất sự thật rằng: đôi khi nói chuyện phiếm cũng là một tuyệt chiêu.
Tuyển tập những lần “độn thổ” của các bạn trẻ
1. 15 giây đi thang máy với sếp mà cứ ngỡ 15 năm cuộc đời
Thảo Phương, 21 tuổi, sống tại TP.HCM
Hồi mới đi làm, mình chỉ biết sếp qua những phiên bản 2D trên giấy tờ hay báo mạng. Một hôm đứng chờ thang, cửa vừa mở thì sếp bước vào cùng lúc. Giá mà cửa đóng kịp thì hay biết mấy, nhưng không. 15 giây đứng cùng sếp bỗng dài như 15 năm.
- Em là nhân viên mới hả?
- Dạ!
Sếp lịch sự bắt chuyện và cuộc trò chuyện kéo dài chưa tới 1 giây. Rồi không khí sau đó lại “lạnh như băng”. Mình đơ người, không dám thở mạnh. Đến tầng, sếp thì đi ra, còn mình thì đi thẳng lên đến tầng cao nhất của tòa nhà.
2. Khi đồng nghiệp có văn hóa làm quen trong toilet
Phương Uyên, 21 tuổi, sống tại TP.HCM
Ngày đầu đi làm, mình - một thực tập sinh ngại giao tiếp - liên tục được gọi tên, chẳng vì công việc mà vì thói quen “làm gì cũng cùng nhau” của phòng. Mọi người luôn đi cùng nhau, từ ăn trưa, đặt đồ đến… đi toilet và mình đều từ chối. Thế là dần dần mình làm gì cũng một mình, khó hòa nhập. Hai tuần đầu, được gắn mác “hiền, hướng nội, ít nói”, mình chỉ biết cười trừ.
3. Bữa trưa “khó nuốt” không phải vì đồ ăn
Duy Tiến, 20 tuổi, sống tại Hà Nội
Sau buổi sáng vật vờ thì giờ ăn trưa là điều mình mong chờ nhất. Người ta hay nói “trời đánh còn tránh bữa ăn” nhưng đồng nghiệp thì không tránh việc ngồi ăn trưa cùng mình. Và bữa trưa đó bỗng trở thành “task” khó nhất hôm đó, khi mà không khí tĩnh lặng đến mức mình có thể nghe rõ tiếng nhai cơm và... nhịp tim đập loạn xạ.
4. Vào meeting sớm mà chỉ có mình với client
Hạ Vy, 21 tuổi, sống tại TP.HCM
Đồng hồ điểm 8:50 sáng, mình vào phòng họp trực tuyến và “xịt keo” khi thấy chỉ có mình với khách hàng, còn tận 10 phút nữa mới đến giờ họp. Cả hai bật camera, không gian im lặng đến ngột ngạt. Nghĩ “im lặng là vàng”, mình chỉ ngồi thẳng lưng, giả vờ xem tài liệu. 10 phút trôi qua và mình đã thành công tạo ra một bầu không khí căng thẳng.
Nếu không có chuyện phiếm trong môi trường công sở…
…thì cũng chẳng sao cả. Thực chất, không phải ai cũng cần chuyện phiếm. Có người hoàn toàn thoải mái với sự im lặng, xem chuyện xã giao là thừa thãi.
Vậy vì sao nhiều bạn lại cảm thấy khó xử trong những tình huống trên? Chủ yếu là vì chưa đủ tự tin, kinh nghiệm hay sự thoải mái để đối diện với im lặng.
Với những bạn mới bắt đầu sự nghiệp, học nói chuyện phiếm là một chiến thuật tốt, hỗ trợ phát triển các kỹ năng giao tiếp, đôi khi là cả chuyên môn.
Nói một cách đơn giản, chuyện phiếm giống như bước khởi động nhẹ trước khi bước vào cuộc trò chuyện quan trọng. Vài câu hỏi đời thường kiểu “Sáng nay đi làm có kẹt xe không?” hay “Cuối tuần rồi bạn có đi chơi không?” giúp cuộc gặp gỡ bớt căng thẳng. Đặc biệt trong lúc phỏng vấn hay thuyết trình, chuyện phiếm giúp người nói bình tĩnh hơn và giúp người nghe thoải mái hơn.
Không chỉ dừng lại ở việc “phá băng”, chuyện phiếm còn mang lại nhiều lợi ích cho tinh thần và môi trường làm việc. Các chủ đề nói chuyện phiếm thường xoay quanh những điều an toàn, không có nhiều bất ngờ hay bất đồng quan điểm như thời tiết, sở thích, kế hoạch cuối tuần… Mục đích không phải để trao đổi thông tin, mà là tạo cảm giác thoải mái khi ở cạnh nhau. Harvard Business Review cũng chỉ ra rằng những cuộc trò chuyện ngẫu hứng với đồng nghiệp có thể thúc đẩy hợp tác, nâng cao hiệu suất và khơi gợi sáng tạo.
Ngoài những lợi ích thường ngày, chuyện phiếm có giá trị chiến lược trong giao tiếp khi đi làm. Trong những sự kiện đặc biệt như networking, company party hay team building, im lặng thường bị xem là “điểm trừ”. Biết cách tán gẫu khéo léo giúp bạn để lại ấn tượng tốt và gắn kết hơn với đồng nghiệp (mà không nhất thiết phải thân như bạn bè). Thậm chí, nếu bạn biết đối đáp hợp lý thì chúng sẽ là phương tiện giúp bạn xây dựng hình ảnh cá nhân hiệu quả.
Ở phạm trù cá nhân, một số nghiên cứu cho rằng chuyện phiếm còn có thể gia tăng cảm giác thuộc về, từ đó cải thiện tâm trạng và giảm bớt cảm giác cô đơn.
Tuy nhiên, cũng tùy vào đặc trưng của môi trường làm việc (văn hóa doanh nghiệp, phong cách lãnh đạo, đặc thù nghề nghiệp), bạn có thể cảm thấy chuyện phiếm quan trọng hay không. Có những môi trường mà bạn có thể thoải mái, không cần tiếp chuyện. Ngược lại, cũng có những doanh nghiệp đề cao tính gắn kết, hòa đồng.
Bạn có thể bắt đầu từ đâu?
Điều quan trọng trong nói chuyện phiếm không hẳn là nội dung, mà là tất cả những yếu tố khác: giọng điệu, ngôn ngữ cơ thể, tốc độ nói, trạng thái cảm xúc và nhiều hơn thế.
Khả năng nói chuyện phiếm bao gồm các kỹ năng như giao tiếp, ứng xử, xử lý tình huống, cử chỉ tay chân, kỹ năng quan sát, quản lý cơ mặt, biểu cảm, cảm xúc và cả năng lượng.
Nhiều người cảm thấy áp lực khi phải bắt chuyện hoặc tiếp chuyện, đặc biệt là lần đầu gặp gỡ. Bởi họ thường tự tạo áp lực rằng phải thể hiện thật tốt. Việc phải vừa nghĩ ngay tại chỗ vừa phản ứng nhanh để giữ cuộc trò chuyện tiếp diễn khiến không ít người lo lắng.
Điểm khởi đầu là thay đổi tư duy:
Thay vì cố gắng nói chuyện thật hấp dẫn, hãy chuẩn bị tâm lý sẵn sàng lắng nghe và đáp lời.
Nụ cười tự tin, phong thái cởi mở và sự quan tâm chân thành sẽ giúp bạn bắt nhịp dễ dàng hơn. Hãy tận dụng chi tiết nhỏ để mở lời, khai thác bối cảnh chung (thời tiết, món ăn, không gian), hoặc chọn những chủ đề an toàn như phim ảnh, du lịch, sở thích.
Việc lắng nghe chủ động cũng rất quan trọng: gật đầu, thêm những câu phản hồi nhỏ, đặt câu hỏi nối tiếp và không ngắt lời giúp cuộc trò chuyện tự nhiên hơn. Khi đặt câu hỏi, hãy giữ nhịp độ vừa phải, tránh hỏi dồn dập khiến cuộc trò chuyện thành cuộc phỏng vấn. Đồng thời biết dừng đúng lúc nếu thấy không khí chùng xuống hoặc thấy đối phương bận việc khác.
Không thể phủ nhận rằng sẽ có những lúc bạn hoặc đối phương đều không muốn tiếp chuyện. Khi đó, điều quan trọng là kiểm soát năng lượng cá nhân. Nếu bạn căng thẳng quá mức, người khác sẽ cảm nhận được và cảm thấy không thoải mái. Thay vì cố gắng lấp đầy khoảng trống bằng những câu hỏi gượng ép, bạn có thể duy trì sự kết nối bằng những tín hiệu phi ngôn ngữ như nụ cười, ánh mắt thân thiện hay tư thế thoải mái.
Im lặng không phải lúc nào cũng ngượng ngùng, mà đôi khi là khoảng thở để cả hai suy nghĩ, quan sát hay tận hưởng sự hiện diện của nhau.