Năm nào Huế cũng có lũ, nhưng năm nay nước lên nhanh và cao quá. Mình đang sinh sống và làm việc ở TP.HCM nhưng sinh ra và lớn lên ở Huế. Ba mẹ, người thân và bạn của mình đều vẫn ở đó. Mấy ngày vừa qua, có lúc mình không thể liên lạc được với ba mẹ vì thành phố mất điện, mất sóng. Ðọc tin tức thấy khắp nơi ngập sâu, những con đường, góc phố quen thuộc của mình chìm trong biển nước, người dân phải kêu cứu… Lúc đó, mình ngập tràn lo lắng và xót xa, vừa thương người, vừa thương thành phố của mình.
Trận lũ năm 2025 ở Huế có thể xem là một trong những đợt ngập lịch sử, khi mực nước có nơi sâu hơn 1,5m. Nước tràn qua những bậc thềm, len vào từng bức tường, từng viên gạch của những công trình mà bao thế hệ đã gìn giữ. Nhìn dòng nước dâng lên tới chân tường thành hơn 200 năm tuổi, mình vừa lo, vừa thấy khó tin. Vì qua bao mùa mưa bão, những công trình cổ như Ngọ Môn, Thế Miếu, hay điện Thái Hòa vẫn đứng sững ở đó, chỉ thêm vài vết loang, vài viên ngói sậm màu. Mình nghĩ, thiên nhiên và thời gian đã khắc lên Huế những nỗi đau bằng mưa gió, bằng bão lũ - rồi chính những vết thương ấy hóa thành vẻ đẹp không thể sao chép của di sản nơi đây.
Thật ra với góc nhìn của mình, là một kiến trúc sư đang công tác tại công ty Nikken Sekkei Vietnam, kiến trúc Huế không tìm cách chống lại thời gian mà học cách sống cùng nó. Những công trình như điện Thái Hòa trong Ðại Nội hay nhà rường An Hiên ở phường Kim Long đều tồn tại qua hàng trăm năm mưa lũ. Gỗ lim, ngói liệt, vôi vữa là những vật liệu "biết thở" (hút ẩm) truyền thống. Khi nắng lên, chúng khô tự nhiên, nhờ đó công trình hiếm khi nứt vỡ lớn, dù đã hàng trăm năm tuổi. Mái đua sâu, hiên rộng và sân vườn đệm quanh nhà giúp không gian luôn thoáng và khô nhanh sau lũ. Khi nắng lên, ánh sáng hắt nhẹ qua mái, phản chiếu qua mặt gỗ, tạo nên cảm giác tĩnh và bền.
Hơn thế, kiến trúc Huế mang trong mình sức sống nhờ sự thấu hiểu sâu sắc về đất và nước. Nhiều công trình cổ có nền được nâng nhẹ, thoát nước tốt nên dù ngập cũng không hư hại nặng. Trong Ðại Nội, hệ thống cống gạch vòm dẫn nước mưa ra sông Ngự Hà vẫn hoạt động đến bây giờ - đó là một dạng “kỹ thuật mềm”, không chống nước mà để nước đi đúng đường của nó. Bên cạnh đó, các công trình cổ của Huế có tỉ lệ ngang và mái thấp để giảm áp lực gió bão. Hệ khung gỗ "chồng rường giả thủ" truyền thống trong kiến trúc Huế không chỉ mang vẻ đẹp văn hóa, mà còn là cấu trúc linh hoạt: khi có gió mạnh hoặc đất rung, khung có thể dao động nhẹ, giúp công trình không bị gãy nứt. Các mộng gỗ được tính toán để tháo ráp và thay thế từng phần nếu bị hư hại, không phải phá bỏ toàn bộ.
Với mình, cái kiên cường của kiến trúc Huế nằm ở sự linh hoạt biết chịu, biết thở, và biết tái sinh sau mỗi mùa lũ. Mình nghĩ, vẻ đẹp của Huế không nằm ở sự hào nhoáng, mà ngay ở khả năng tồn tại tự nhiên, chậm rãi mà kiên cường. Những công trình này không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn phản chiếu tinh thần người Huế - chịu đựng, thích nghi, và vẫn giữ được vẻ đẹp của mình sau mọi biến động.
Mình sinh ra vào năm xảy ra trận lũ lịch sử ở Huế - năm 1999, trận ‘đại hồng thủy’ mà đến giờ ông bà, ba mẹ vẫn còn nhắc lại. Ba kể, hồi đó mẹ mình đang mang bầu mình gần chín tháng, nước dâng nhanh quá nên phải chạy qua nhà hàng xóm có gác cao để trú. Năm ấy, mưa lớn kéo dài suốt đầu tháng 11. Toàn miền Trung có gần 600 người thiệt mạng, riêng Thừa Thiên Huế mất hơn 350 người, hàng chục nghìn ngôi nhà bị cuốn trôi, trường học, di tích bị ngập sâu hơn 2m.
Ông bà và ba mẹ mình vẫn nhắc lại những ngày đó, nước dâng quá nhanh và cao, người dân phải trèo lên mái nhà trú tạm chờ viện trợ, cả thành phố chìm trong biển nước. Thương thay, hồi ấy cơ sở hạ tầng chưa phát triển, đa phần chỉ là nhà rợp từ rơm, lá - kết cấu không vững vàng. Nhưng cũng chính sau thảm họa ấy, người Huế đã dần học cách sống cùng lũ. Những năm sau đó, tỉnh bắt đầu củng cố cơ sở vật chất phòng chống thiên tai, nâng cấp các hệ thống thoát nước, hồ chứa, đê bao và điều hướng phát triển kinh tế - xã hội.
26 năm trôi qua, Huế từng bước đã thay đổi rất nhiều, vươn mình thành đô thị di sản xanh, phát triển du lịch, nhiều dự án khu dân cư mới và những toà nhà cao tầng bắt đầu xuất hiện. Cùng với đó, các khu vực di sản vẫn được trùng tu, bảo tồn qua nhiều năm. Từ một vùng đất thường xuyên oằn mình trong lũ, Huế nay đã trở thành thành phố đô thị trực thuộc Trung Ương - một bước chuyển mình lớn sau nhiều năm nỗ lực.
Có lẽ từ những câu chuyện đó, mình sớm hiểu rằng ở Huế, cái đẹp không nằm ở sự hoàn hảo, mà ở khả năng đứng vững sau biến động dù chịu nhiều nỗi đau về tinh thần và cả vật chất. Như chính những ngôi nhà, những mái chùa, những bức tường rêu - trải qua bao mùa mưa lũ, chúng vẫn ở đó, lặng lẽ và kiên cường. Trong sự tĩnh lặng ấy, có một sức mạnh rất sâu - thứ sức mạnh khiến Huế không chỉ tồn tại, mà còn sống cùng thời gian. Và ước mơ trở thành kiến trúc sư của mình cũng được ấp ủ từ những nỗi đau ấy, để một ngày nào đó, có thể góp sức gìn giữ, bảo tồn và phát triển những giá trị bền vững.
Rồi nước cũng sẽ rút, và Huế lại hiện ra, có thể trầm hơn, nhưng vẫn bền vững. Những bức tường loang, mái ngói sạm màu không chỉ kể về bão lũ, mà còn kể về sức sống của một thành phố biết đứng dậy sau bao lần chịu ảnh hưởng thiên tai. Mình tin, dù đổi thay thế nào, Huế vẫn sẽ tìm được cách hồi sinh - chậm rãi, dịu dàng, nhưng kiên định như chính con người nơi đây.
Huế sẽ luôn tự biết cách thương mình, vì biết bao người luôn yêu thương Huế…