Trước tình hình nhiều biến động của thị trường việc làm, vẫn có một số các nhóm ngành nghề hứa hẹn sẽ trở thành nghề của tương lai. Đáng chú ý nhất trong số này là thị trường lao động xanh (green workforce) và lao động số (digital workforce). Hai thị trường lao động mới này vẫn đang tìm kiếm nguồn lao động mới, có thể thích ứng với các xu thế về môi trường và công nghệ số.
Tại Việt Nam, cộng đồng người khuyết tật, yếu thế vẫn là lực lượng lao động chưa được tận dụng triệt để, và là bài toán khó bởi những rào cản về sức khoẻ và xã hội. Nhưng khi bỏ qua các nhóm yếu thế, các doanh nghiệp đang bỏ qua một lực lượng lao động tiềm năng.
Người lao động yếu thế - nguồn lao động tiềm năng
Theo Cục thống kê Việt Nam, số người khuyết tật trên 16 tuổi tại VN năm 2023 chiếm 7.31%, tương đương hơn 7.3 triệu người. Trong số đó, chỉ có khoảng 1.75 triệu người là đang có việc làm. Người yếu thế, đặc biệt là người khuyết tật, thường bị gán với định nghĩa là những người không đủ sức khoẻ để lao động, phải phụ thuộc vào xã hội. Nhưng khi được cho cơ hội, người yếu thế cũng là một lực lượng lao động dồi dào nhiệt huyết.
Tạo việc làm cho người yếu thế vốn là một chiến lược nhân văn và tạo ra những hiệu ứng gợn sóng. Khi đưa người yếu thế vào các lực lượng lao động mới như lao động số hay lao động xanh, doanh nghiệp đang không những cho họ công ăn việc làm, mà còn cho họ cơ hội tiếp cận với công nghệ và tương lai, giúp họ vượt qua định kiến và nhìn thấy được tiềm năng của mình trong xã hội.
Khi lực lượng lao động yếu thế được lồng ghép phù hợp, họ sẽ góp phần tạo ra môi trường làm việc đa văn hoá và bao trùm hơn, từ đó giúp tăng giá trị về xã hội của doanh nghiệp. Hơn hết, một môi trường làm việc đa dạng và cởi mở sẽ làm tăng mức độ gắn bó của nhân viên, thậm chí là giảm tỉ lệ nghỉ việc.
Cũng theo một khảo sát của McKinsey, một đội ngũ đa dạng sẽ làm việc sáng tạo và hiệu quả hơn. Về lâu dài, điều này mang lại sự tăng trưởng tịnh tiến và lợi ích dài hạn về tài chính, và dễ dàng trở thành một đòn bẩy để thu hút nhà đầu tư.
Một số vấn đề tồn đọng ở nguồn lao động yếu thế
Như đã đề cập ở trên, người yếu thế thường có những xuất phát điểm bất lợi, khiến họ khó hướng đến được những mục tiêu và thành tựu như phần đông xã hội. Một trong những yếu tố cốt lõi là giáo dục, khi các thông sinh tuyển sinh từ các trường chính quy dành cho học sinh khuyết tật chưa được quan tâm và phổ biến rộng rãi.
Tại Việt Nam, số lượng người khuyết tật ở nông thôn cũng cao hơn ở thành thị, nơi công nghệ không theo kịp thế giới và giáo dục không được ưu tiên. Đối với nhóm thu nhập thấp, họ không có đủ kiến thức và tài chính để tìm đến môi trường đào tạo phù hợp. Tất cả những điều này tạo ra trở ngại lớn về nền tảng cho người yếu thế, khiến họ khó tìm được các công việc yêu cầu bằng cấp hoặc chứng chỉ nghề.
Theo khảo sát của Cục Thống kê về người khuyết tật đang có việc làm, tỉ lệ người khuyết tật về đi lại và nghe trong độ tuổi 18-40 vẫn còn thấp so với những người trên 40. Trong khi đó, độ tuổi này ở nhóm khuyết tật về nhìn, nhận thức và giao tiếp lại cao hơn. Điều này chứng tỏ khuyết tật hay tuổi tác không quyết định khả năng lao động và tìm được việc làm, mà có thể đó là do môi trường xã hội và cơ hội nghề nghiệp.
Làm sao để tận dụng lực lượng lao động yếu thế?
Thay đổi chiến lược tuyển dụng
Để tuyển dụng được nhóm yếu thế, đầu tiên doanh nghiệp cần biết cách tiếp cận họ. Thay vì các kênh quen thuộc, doanh nghiệp nên cân nhắc liên kết với các cộng đồng như trung tâm bảo trợ xã hội, các chùa, nhà thờ địa phương, hoặc hội nhóm Facebook. Ưu tiên tuyển dụng các vị trí có thể làm trực tuyến để tăng cơ hội cho những người ở ngoại ô và không có điều kiện đi lại.
Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có thể điều chỉnh để tuyển dụng dựa trên kĩ năng (skill-based hiring). Phương pháp này không chú trọng vào bằng cấp hay trình độ học vấn của ứng viên, mà thay vào đó tập trung vào năng lực và kĩ năng cần thiết cho công việc.
Skill-based hiring đòi hỏi nhà tuyển dụng phải thay đổi tư duy tuyển dụng, nhưng đổi lại, quá trình tuyển dụng sẽ hiệu quả và khách quan hơn. Đồng thời, nó cũng tạo hi vọng cho các ứng viên có năng lực và kinh nghiệm nhưng thiếu bằng cấp, khuyến khích họ gửi hồ sơ xin việc nhiều hơn.
Thay đổi chương trình đào tạo
Để tận dụng tốt nguồn lao động từ nhóm yếu thế, việc đào tạo chuyên môn là một trong những việc cốt lõi. Trong bối cảnh phát triển hai lực lượng lao động của tương lai là lao động xanh và lao động số, doanh nghiệp cần có chương trình đào tạo phù hợp để người yếu thế có hể làm quen với các khái niệm như bộ nguyên tắc bền vững hay trí thông minh nhân tạo, cùng với các kĩ năng, máy móc cần thiết cho công việc.
Đào tạo cho các thế hệ trẻ cũng là một cách để hướng đến phát triển bền vững. Đối với trẻ em ở nhóm yếu thế, chương trình giáo dục mang tính hoà nhập kết hợp với các kiến thức về môi trường và khí hậu sẽ cho các em một nền tảng vững vàng để gia nhập lực lượng lao động tương lai.
Thay đổi cách quản trị nhân sự
Một môi trường làm việc tốt sẽ là chất xúc tác tạo ra gắn bó lâu dài. Đối với nhóm người khuyết tật, điều này đồng nghĩa với việc củng cố cơ sở vật chất để thuận tiện cho việc đi lại và thực hiện tác vụ, cũng như các chương trình bảo hiểm lao động phù hợp.
Đơn cử là Uniqlo với chương trình tuyển dụng người khuyết tật, hướng đến mục tiêu mỗi cửa hàng có ít nhất một nhân viên là người khuyết tật. Các nhân viên người khuyết tật khi làm việc tại đây luôn có đồng nghiệp sẵn sàng hỗ trợ trong các cuộc họp đầu ngày và xuyên suốt ca trực.
Ở khía cạnh văn hoá công ty, người khuyết tật và yếu thế cũng dễ dàng hoà nhập hơn trong một môi trường không phân biệt, có truyền thông nội bộ tốt hoặc có các phòng ban hỗ trợ cho người khuyết tật, yếu thế. Tất cả những điều trên sẽ giúp người yếu thế cảm giác họ cũng là một phần của tập thể và cũng được quan tâm, mặc cho những điểm yếu của mình.
Hội nghị Đầu tư ESG Việt Nam 2025 do Vietnam Innovators Digest và Raise Partners đồng tổ chức là hội nghị quy tụ đông đảo các nhà đầu tư, quỹ đầu tư, lãnh đạo doanh nghiệp, đại diện chính phủ trong và ngoài nước, các startup xanh, cũng như giới chuyên gia và truyền thông. Sự kiện hứa hẹn sẽ xây dựng những mối quan hệ hợp tác ý nghĩa, thúc đẩy tăng trưởng xanh và các hoạt động phát triển bền vững tại Việt Nam.
Thời gian: 8:00 AM - 4:30 PM, ngày 13-14/05/2025
Địa điểm: New World Saigon Hotel, 76 Lê Lai, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh.
Thông tin chi tiết về sự kiện: Tìm hiểu thêm tại ĐÂY
Chân thành cảm ơn các nhà tài trợ: Australian Department of Foreign Affairs and Trade (Leading Government Partner); Dynam Capital and Ecolean (Program Partner); New World Saigon Hotel (Venue Partner); HSBC Vietnam, S&P Global, DEEP C Industrial Zones, Betrimex, Home Credit (Engagement Partner); Vietcetera (Media Partner); AusCham Vietnam and Dutch Business Association Vietnam (Communications Partner); Green Transition (Technical Partner) và Be (Travel Partner).