Liệu có ảo ảnh nào giữa những con số thuế quan?
Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa công bố loạt mức thuế nhập khẩu cao kỷ lục trong ngày hôm nay. Bên cạnh mức thuế cơ bản 10% áp dụng cho tất cả hàng hóa nhập khẩu vào Hoa Kỳ, một số quốc gia khác như Trung Quốc, Campuchia, Myanmar, và đặc biệt là Việt Nam, phải chịu tác động nặng nề hơn cả.
Phát biểu tại Vườn Hồng của Nhà Trắng, ông Trump đã đưa ra danh sách liệt kê các mức “thuế quan” mà các nước khác áp dụng lên Mỹ, kèm theo đó là mức thuế đối ứng mà Mỹ áp dụng lại với từng quốc gia.
Vấn đề bắt đầu nảy sinh từ đây, khi những tiết lộ của ông về “con số thuế quan mà các nước áp dụng” đối với hàng hóa Mỹ bị cho là quá vô lý. Như việc Campuchia áp thuế hàng hóa Mỹ tới 97%, Việt Nam 90%, Myanmar 88%, Trung Quốc 67%, thậm chí là Liên minh Châu Âu — một “cựu” đồng minh của Mỹ — cũng lên tới 39%.
Điều đáng nói là những mức “thuế quan” này lại không phản ánh đúng thực tế chính sách kinh tế tại các quốc gia nêu trên. Theo các nguồn tin chưa được xác nhận, cái mà chính quyền Trump gọi là thuế quan, thực chất chỉ là kết quả của “phép tính chia” giữa mức thâm hụt thương mại của một quốc gia với tổng giá trị hàng hóa mà nước đó xuất khẩu sang Hoa Kỳ.
Chính quyền Trump cũng đã công khai công thức mà họ sử dụng để tính toán các mức thuế này. Mặc dù thực tế phức tạp hơn phương trình đơn giản dưới đây, nhưng kết quả thu được nhìn chung nằm trong biên độ khoảng 5% sai số.
Ví dụ, con số 90% được cho là do Việt Nam “áp thuế” thực chất là kết quả của phép chia giữa mức thâm hụt thương mại 123,5 tỷ USD với tổng giá trị hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ 136,6 tỷ USD. Có thể xác nhận bằng phép tính cơ bản như sau: 123,5 / 136,6 ≅ 0,904 x 100 = 90%.
Điều này phần nào lý giải cho những tuyên bố phi thực tế trước đó, như việc cho rằng Campuchia — một quốc gia còn nhiều khó khăn về kinh tế và tỷ lệ nghèo cao, lại đang áp thuế nhập khẩu tới 97% đối với hàng hóa từ Mỹ.
Cuộc chiến thương mại của Trump: Có đẩy thế giới tới bờ vực suy thoái?
Nhiều quốc gia bị ảnh hưởng bởi “cơn bão thuế quan” này đã lên tiếng phản hồi chính quyền Trump, trong khi Nhà Trắng cho biết họ đang trong quá trình đàm phán với nhiều chính phủ nhằm xác định các mức thuế phù hợp.
Đặc biệt, Australia và Liên minh Châu Âu — hai đồng minh lâu năm của Hoa Kỳ — đã lên tiếng cảnh cáo chính phủ Mỹ rằng “Đây không phải là cách bạn bè đối xử với nhau!”, theo lời Thủ tướng Australia Anthony Albanese. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen cũng tuyên bố EU đang trong giai đoạn “chuẩn bị cho các biện pháp đối phó sắp tới”.
Trong khi đó, Trung Quốc — đối thủ siêu cường của Mỹ — thông qua Bộ Thương mại đã cam kết sẽ thực hiện “các biện pháp đối phó mạnh mẽ”, đồng thời gọi chính sách của ông Trump là “lối chơi 'một mình một chợ’ không còn lạ lẫm!”.
Thị trường cũng phản ứng tiêu cực trước loạt tuyên bố của Trump, khi hợp đồng tương lai với NASDAQ giảm xuống 3%. Các tập đoàn lớn như Nike và Apple ghi nhận mức sụt giảm 7% giá cổ phiếu, trong khi hãng vận tải biển Maersk — chỉ được xem như chỉ số phản ánh sức khỏe thương mại toàn cầu — cũng mất 7,4% giá trị.
Thương mại Việt Nam-Mỹ
Mức “thuế đối ứng” 46% mà ông Trump vừa công bố đối với hàng hóa Việt Nam được dự báo sẽ gây ra những xáo trộn nghiêm trọng trong mối quan hệ kinh tế vốn dĩ đang phát triển tích cực giữa hai nước. Tính đến tháng 3 năm 2025, mức thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với Việt Nam đạt 123,5 tỷ USD, khi Mỹ nhập khẩu tới 136,6 tỷ USD hàng hóa từ Việt Nam, nhưng chỉ xuất khẩu ngược lại 13,1 tỷ USD.
Số liệu tháng 3 năm 2025 ghi nhận con số cao chưa từng thấy, tăng 15% so với năm 2024 — vốn đã tăng 18% so với con số 94,8 tỷ USD của năm 2023. Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Mỹ vẫn là điện tử, nội thất, dệt may và giày dép.
Trước nguy cơ thuế quan sắp được áp dụng, sản xuất là ngành được dự báo sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Thị trường chứng khoán Việt Nam đã giảm gần 100 điểm, tương đương mức sụt 6,68% chỉ trong vòng một ngày, từ ngày 2 đến ngày 3 tháng 4.
Chính sách kinh tế ngày càng mang tính biệt lập của ông Trump đang buộc các đối tác thương mại lâu đời phải quay lưng với Hoa Kỳ. Trong khi Trung Quốc được dự đoán sẽ vượt qua Mỹ về quy mô kinh tế vào năm 2035, các cường quốc kinh tế mới nổi như nhóm BRICS và các quốc gia ASEAN — trong đó có Việt Nam và Thái Lan — đang tích cực tìm kiếm đối tác mới nhằm đảm bảo tăng trưởng và ổn định kinh tế trong tương lai.