Chúng ta đang sống trong thời kỳ mà lượng thông tin trao đổi trong một ngày còn nhiều hơn cả một đời người có thể tiếp nhận so với cách đây 100 năm. Internet biến chiếc điện thoại thành tấm vé chu du khắp 5 châu. Nhưng khả năng du hành qua màn hình không tự động biến ai đó thành “công dân toàn cầu”.
Bài viết này là góc nhìn của 3 người khác nhau trước sự đa dạng của thế giới. Một người chu du khắp Mỹ, Nhật, Singapore để đưa ngành công nghệ Việt Nam ra thế giới. Một phụ nữ gốc Ấn quyết định rời khỏi UAE để hòa mình vào làn sóng khởi nghiệp của Sài Gòn. Một cô gái người Úc gốc Việt nhận học bổng để về “tìm cội” sau nhiều năm trưởng thành trong môi trường đa văn hóa của phương Tây.
Không ai trong số họ tự nhận mình là “công dân toàn cầu.” Nhưng qua cách họ nhìn, hiểu, và hành động, chúng ta được biết thêm các bí quyết để phát triển trong một thế giới mà ranh giới ngôn ngữ và văn hoá đang mờ dần. Khi vốn ngoại ngữ gần như là tối thiểu, tấm bằng chuyên môn là cơ bản, điều gì sẽ giúp người trẻ vươn mình trong cuộc chơi toàn cầu?
Tư duy toàn cầu là gì?
Theo định nghĩa của Anil K. Gupta và Vijay Govindarajan trong The Academy of Management Executive, tư duy toàn cầu là năng lực nhận thức, lý giải và phản ứng linh hoạt trước sự đa dạng của thị trường, văn hóa và hệ giá trị toàn cầu. Nói cách khác, nó không chỉ là việc bạn biết nói tiếng Anh hay từng học trao đổi ở nước ngoài. Mà là việc bạn hiểu tại sao người khác lại nghĩ khác mình và mình sẽ làm gì với sự khác biệt ấy.
Chúng ta đều tiếp nhận và xử lý thế giới qua những “bộ lọc nhận thức” (cognitive filters), được hình thành từ môi trường sống, trải nghiệm và văn hóa. Tư duy toàn cầu không yêu cầu ta loại bỏ những bộ lọc đó, mà khuyến khích phát triển hai năng lực:
- Phân biệt cao (high differentiation): nhận biết và hiểu rõ sự khác biệt;
- Tích hợp cao (high integration): kết nối được những khác biệt đó để đưa ra quyết định phù hợp.
Làm sao để hai năng lực ấy không chỉ nằm trên sách vở? Dưới đây là những câu chuyện thật, nơi tư duy toàn cầu không phải là một định nghĩa, mà là thứ được sống và rèn luyện mỗi ngày.
1. Hiểu mình là một sức mạnh
Nếu cần một đại diện cho thế hệ người Việt đầu tiên sống và làm việc xuyên văn hóa, không thể không nhắc đến doanh nhân Nguyễn Thành Nam, người sáng lập Đại học trực tuyến FUNiX, đồng sáng lập FPT Software, và từng là CEO của FPT khi công ty mở rộng sang Mỹ, Nhật, Singapore…
Khi nói về sự khác biệt giữa các thế hệ, ông Nam nhấn mạnh về khả năng dám nghĩ lớn của người trẻ. Khi kinh doanh, các bạn có thể nghĩ ngay đến thị trường nước ngoài (thậm chí coi đó là một điều hiển nhiên), không cần phải chờ mình “lớn mạnh” mới dám ra biển lớn như thế hệ của ông đã từng. Tuy đã có sự tiến bộ trong tư duy, theo ông Nam vẫn còn tồn tại một hiểu lầm phổ biến về việc “sánh vai với các cường quốc năm châu”. Chúng ta thường nghĩ để sánh vai thì mình phải giống họ. Chúng ta làm điều đó bằng cách học văn hoá, học cách làm của nước khác. Nó không sai, nhưng chưa đủ.
“Muốn sánh vai, trước hết phải làm cho thế giới tôn trọng mình. Muốn được tôn trọng, doanh nghiệp hay cá nhân đều phải biết mình là ai, đến từ đâu, mang theo điều gì của Việt Nam khi bước ra thế giới.”
Đồng thời, ông Nam cũng tin rằng việc hiểu mình và hiểu người là một vòng tuần hoàn. Phải có “va chạm”, phải đặt mình vào môi trường nhiều khác biệt, chúng ta mới hiểu hơn về bản sắc của chính mình và của dân tộc. Rồi khi hiểu chính mình và chia sẻ với người khác về bản sắc đó, chúng ta lại được chính họ chia sẻ cho những điều hay của nước họ.
Tư duy này cũng phản ánh trong hành trình toàn cầu hóa của FPT, khi ông Nam cùng cộng sự dấn thân vào chiến lược “săn cá voi”. Với hiểu biết sâu về bản sắc và giá trị của doanh nghiệp, sau hơn 20 năm họ đã dần tiếp cận những khách hàng và dự án quy mô hàng trăm triệu USD. Việc “săn cá voi” không đơn thuần là mở rộng kinh doanh, mà là một phép thử cho bản lĩnh: vừa phải đủ hiểu sâu ngữ cảnh quốc tế, vừa phải biết cách đưa trí tuệ và năng lực Việt Nam vào bàn đàm phán. Đó là minh chứng sống động rằng tư duy toàn cầu luôn bắt đầu từ việc hiểu rõ mình.
2. Tò mò như một chiếc bọt biển
Trải qua hơn một thập kỷ làm việc tại Dubai và gần 9 năm sinh sống ở Việt Nam, Manisha Philip - Giám đốc Marketing cấp cao, hiểu rõ thế nào là bước vào những nền văn hoá hoàn toàn khác biệt.
Với Manisha, tư duy toàn cầu đến từ khả năng học hỏi không ngừng. Bà gọi đó là cách “làm việc như một chiếc bọt biển”: luôn tò mò, quan sát, và linh hoạt thay đổi trước những điều mới.
“Khi còn làm ở Dubai, tôi bị yêu cầu duỗi tóc. Họ nói tóc tôi quá xoăn, quá ‘lộn xộn’. Đó là lần đầu tôi nhận ra mình phải thay đổi để thích nghi với một chuẩn mực văn hóa rất khác.”
Với Manisha, thỏa hiệp không phải lúc nào cũng xấu. Đôi khi, để hoà nhập, chúng ta phải thỏa hiệp một phần với chính mình. Đó là những thay đổi nhỏ, mang tính bề ngoài, có thể chấp nhận được để mở cánh cửa vào một môi trường mới. Nhưng tư duy toàn cầu cũng đồng thời đòi hỏi khả năng nhận biết khi nào cần dừng lại, giữ vững những giá trị cốt lõi gắn liền với bản sắc cá nhân, đặc biệt khi thế giới toàn cầu có nhiều biến chuyển.
Theo cô, có một cán cân giữa việc “phân biệt” và “tích hợp” mà một người với tư duy toàn cầu nên có. Đó là lý do Manisha chọn Việt Nam làm điểm đến tiếp theo trong sự nghiệp lãnh đạo của bà. Khi việc “tích hợp” ở UAE không còn lý tưởng, bà chọn hòa mình vào một môi trường làm việc năng động hơn trong nền kinh tế đang phát triển của Việt Nam.
3. Học cách "bật-tắt" văn hoá
Với Angela Ho, thực tập sinh ban biên tập quốc tế tại Vietcetera, sống trong môi trường toàn cầu không chỉ là thích nghi với múi giờ hay phong cách làm việc, mà còn là nghệ thuật tinh tế của việc đọc tình huống và phản ứng đúng cách.
Angela tốt nghiệp hai ngành Luật và Báo chí tại Úc. Nhờ học bổng New Colombo Plan, cô có cơ hội nghiên cứu về công lý khí hậu tại Hàn Quốc, một trải nghiệm mà cô gọi là “trang giấy trắng” trong cuộc đời mình.
“Tôi không quen ai, không biết tiếng Hàn. Mọi thứ bắt đầu lại từ con số 0.”
Trong môi trường xa lạ ấy, Angela chạm trán với một khái niệm văn hóa đặc trưng – nun-chi: khả năng cảm nhận điều người khác không nói ra, và điều chỉnh bản thân để phù hợp với bầu không khí đang diễn ra.
Với Angela, nun-chi không phải là sự gượng ép, mà là sự thấu cảm. Một kỹ năng mềm tưởng như vô hình, nhưng lại là yếu tố then chốt giúp cô tồn tại và kết nối trong môi trường đa văn hóa.
Khi đang thực tập tại Hàn Quốc, Angela cho biết cô tập quan sát ánh mắt, khoảng dừng trong lời nói, hay những cử chỉ nhỏ để hiểu ẩn ý phía sau từ đồng nghiệp và cấp trên. Đồng thời, Angela cũng chủ động học và thực hành các tác phong chào hỏi truyền thống, như cúi chào đúng mức hay cách xưng hô phù hợp.
Những kiến thức mới học được từ môi trường đi làm cũng giúp Angela cải thiện chất lượng cuộc sống thường ngày của mình. Từng khó hiểu khi ba mẹ người Việt không hay bộc bạch cảm xúc, giờ đây Angela có thể “ngầm hiểu” những tâm tư của ba mẹ qua những cử chỉ nhỏ nhặt hơn.
“Nhưng tôi cũng học cách bật tắt nun-chi tuỳ bối cảnh.” Angela chia sẻ rằng khi ở Úc, nơi sự rõ ràng thường được ưu tiên hơn, cô vẫn sẽ giao tiếp trực diện hơn và chọn cách nói thẳng mong muốn của mình.
Tư duy toàn cầu không đến từ một khoá học duy nhất hay một chuyến ra nước ngoài. Nó được hình thành qua từng trải nghiệm, từng lần va chạm với cái mới và qua đó, người trẻ dần học cách phân biệt, tích hợp, và điều chỉnh chính mình.
Vì cuối cùng, “toàn cầu” không chỉ là nơi bạn đặt chân đến, mà là cách bạn suy nghĩ, phản hồi và lựa chọn hành xử trong mọi bối cảnh.
Bạn đã sẵn sàng để phát triển tư duy toàn cầu?
Bài viết thuộc series Nesternship: NesUP 2025 - chương trình phát triển kỹ năng và khai phá tiềm năng cho thế hệ trẻ do Nestlé Needs YOUth và Onboardy khởi xướng, phối hợp thực hiện cùng Vietcetera và VietnamWorks.
Chương trình nhằm trang bị cho các tài năng trẻ Việt Nam những kỹ năng thực chiến và góc nhìn thực tế về ngành hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) – đồng thời nuôi dưỡng sự tự tin để họ vững vàng bước vào hành trình sự nghiệp giữa thế giới không ngừng biến động.
Lộ trình chương trình chi tiết:
- Từ 04.07 đến 08.08: Application & Online Assessment
- Từ 28.08 đến 29.08: NesUP Hackathon
- 16.09: Onboarding
Để tìm hiểu thêm về chương trình, truy cập website hoặc liên hệ chúng tôi qua events.rsvp@vietcetera.com.