Làm gì nếu không có tài năng? - Đây là một câu hỏi mình từng tự hỏi, và cũng được nghe rất nhiều lần từ người khác.
Mình có một người bạn mà bây giờ, theo tiêu chuẩn phổ biến, cậu ấy là “người thành công”: công việc ổn định, thu nhập tốt, có năng lực rõ ràng và được tin tưởng trong lĩnh vực mình theo đuổi.
Nhưng nếu gặp cậu ấy cách đây 7-8 năm, bạn sẽ chẳng thấy có gì “đặc biệt” ở người này. Không thông minh vượt trội, không hoạt ngôn, cũng không có gì gọi là “năng khiếu nổi bật”. Trong nhóm bạn thời đại học, cậu là người im lặng nhất, bình thường nhất.
Khi cả nhóm còn mải lo tìm “cảm hứng” để làm đồ án, cậu ấy đã ngồi làm. Khi người khác đợi đến sát deadline mới bắt tay vào việc, cậu vẫn đều đặn hoàn thành từng phần một, đúng tiến độ, dù điểm số thời đó chẳng có gì đặc biệt. Nhưng giờ thì cậu lại là người sự nghiệp “ổn” nhất.
Mình nghĩ phần lớn là nhờ cậu có tư duy tích lũy.
Tư duy tích lũy là gì?
Tư duy tích lũy là cách suy nghĩ và hành động dựa trên một nguyên tắc đơn giản: Chọn những việc kết quả có tính chất tích lũy, lặp lại đủ lâu để tạo ra kết quả lớn.
Bạn đặt niềm tin vào sự đều đặn và quy trình. Bạn không đợi “giỏi” rồi mới bắt đầu, mà cứ làm, và để năng lực dần hình thành theo thời gian.
Tổ chức The School of Life gọi đây là cumulative thinking, một kiểu tư duy không phụ thuộc vào sự bùng nổ, mà dựa vào việc ghi lại, nghĩ lại, làm lại, cho đến khi thứ bạn đang theo đuổi trở nên rõ ràng và sâu sắc hơn.
Tư duy tích lũy không chỉ áp dụng trong học tập, làm việc hay tài chính. Nó còn ảnh hưởng đến cách bạn nhìn nhận bản thân, ra quyết định, xây dựng thói quen và phát triển năng lực sống dài hạn.
Dù bạn đang nghĩ mình có hay không có tài năng thì cũng sẽ cần tư duy tích lũy này, bởi vì:
1. Bạn sẽ tiến bộ rõ rệt theo thời gian
Nếu mỗi ngày bạn cải thiện 1%, thì sau một năm, bạn đã hơn chính mình hiện tại gấp nhiều lần. Đây không phải là khẩu hiệu, mà là kết quả có thể tính được. Cũng theo chiều ngược lại: Nếu bạn để bản thân giảm sút 1% mỗi ngày, thì sau một năm, bạn gần như không còn giữ lại giá trị nào.
2. Bạn sẽ có nền tảng sâu và chắc
Kỹ năng, tư duy, năng lực xử lý vấn đề không thể có được trong một khóa học. Chúng đến từ việc lặp lại, đào sâu, rút kinh nghiệm, và chỉnh sửa. Tư duy tích lũy giúp bạn xây được nền tảng bên trong, thứ không ai lấy khỏi bạn, dù bạn đổi công việc, môi trường hay hoàn cảnh sống.
3. Bạn sẽ tự tin và chủ động hơn
Trong bài viết về sự tự tin bền vững mình từng chia sẻ trước đây, sự tự tin đến từ vật chất hay năng lực thường có nguy cơ bị mất đi, đặc biệt là trong thời đại mọi thứ bất định và thay đổi nhanh đến chóng mặt.
Khi bạn có nền tích lũy đủ vững, bạn không cần phải đoán mò. Bạn có hệ quy chiếu để phân tích, suy nghĩ và ra quyết định. Bạn không phải đi tìm sự công nhận từ người khác, vì chính quá trình sống và học tập của bạn là bằng chứng bạn đang đi đúng hướng.
Vì sao nhiều người không tích lũy được?
Không phải vì họ không đủ nỗ lực, mà vì họ hiểu sai bản chất của sự tích lũy. Dưới đây là những phản biện thường gặp và lời phản hồi cho từng quan điểm.
1. Tích lũy sai thứ, sai cách
Chăm chỉ chưa chắc tiến bộ. Có người học rất nhiều nhưng vẫn làm việc kém hiệu quả.
Sự thật là:
Tích lũy không phải là có thêm nhiều hơn. Tư duy tích lũy đòi hỏi biết chọn đúng, bỏ sai, và điều chỉnh thường xuyên. Không phản tư thì không có tiến bộ thật sự.
2. Dùng tích lũy làm cái cớ để trì hoãn hành động
Nhiều người dùng câu “mỗi ngày một chút” để né tránh những hành động quan trọng. Như việc bạn đang muốn đổi ngành nhưng cứ mãi học thêm khóa này đến khóa khác, mà không bao giờ dám nộp hồ sơ hay thử việc thực tế.
Sự thật là:
Tư duy tích lũy không có nghĩa là lúc nào cũng chọn việc dễ, việc nhỏ, hay trì hoãn hành động thật. Nó không cổ vũ cho sự cẩn trọng quá mức đến độ tê liệt.
Ngược lại, tích lũy đúng là để bạn có đủ hiểu biết, đủ năng lực, đủ độ chín để khi cần phải quyết, bạn tự tin quyết được.
3. Không phải thứ gì cũng tích lũy được
Một số điều như niềm tin, dũng khí hay bình an không thể học từng chút như học từ vựng.
Sự thật là:
Đúng! Nhưng đa phần những gì bạn cần để sống và làm việc tốt, đều có thể được tích lũy từng chút mỗi ngày. Và ngay cả những cảm xúc hay trạng thái, cũng được nuôi dưỡng qua hành vi và môi trường bạn duy trì thường xuyên.
Bắt đầu với tư duy tích lũy từ đâu?
Trước khi bắt đầu, hãy triệt tiêu loại kỳ vọng đầy chất độc này: “Tôi sẽ giỏi và đạt thành tựu trong một lĩnh vực nào đó chỉ sau vài tuần nỗ lực.”
Nó khiến bạn chán nản khi chưa thấy kết quả, so sánh khi người khác đi nhanh hơn, và bỏ cuộc khi thấy mình chưa giỏi ngay. Thay vào đó, hãy bắt đầu bằng cách sống và làm việc như thể mình đang tích lũy một điều gì đó có giá trị, bền vững và đang cộng dồn từng ngày.
1. Chia nhỏ mục tiêu lớn
Xác định điều bạn muốn đạt được sau 3-6 tháng. Chia nhỏ nó thành từng bước cụ thể có thể lặp lại hằng ngày.
- Muốn giỏi tiếng Anh → 20 phút nghe, 10 phút ghi chú, 1 lần luyện nói/ngày
- Muốn chuyển ngành → 30 phút học kỹ năng mới mỗi tối, mỗi tuần thử làm 1 task nhỏ
Từ khoá ở đây là “hằng này”, mình viết hàng ngày, tập thể dục hàng ngày, học thêm kiến thức mới hàng ngày,…
2. Thực hành nguyên tắc 1% mỗi ngày
- Đọc 1 trang/ngày → 1 tháng ~ 1 cuốn sách
- Ghi lại 1 điều rút ra sau giờ làm → 1 tháng bạn sẽ hiểu rõ cách mình làm việc
- Viết 200 chữ/ngày → 30 ngày thành một bài dài
Đặt cảm hứng sang một bên, hãy làm vì đó là việc bạn cần làm.
3. Ưu tiên việc có kết quả tích lũy
Giữa hai lựa chọn, một việc mang lại cảm giác dễ chịu ngắn hạn, và một việc giúp bạn tiến xa về lâu dài, hãy chọn điều thứ hai nhiều hơn một chút mỗi ngày.
- 15 phút tập thể dục hơn 15 phút lướt điện thoại
- 30 phút học kỹ năng hơn 1 giờ than vãn với bạn bè
Nếu bạn từng nghĩ mình không giỏi bằng người khác, có thể bạn đúng. Nhưng điều đó không quan trọng, vì trong thế giới này, tài năng không phải là điều quyết định nhất. Thứ khiến bạn tiến xa hơn, sâu hơn và vững vàng hơn chính là cách bạn tư duy và duy trì được sự tích lũy.
Thế nên nếu bây giờ bạn chưa thấy mình có gì đặc biệt, hãy bắt đầu từ một hành động nhỏ hôm nay.
Phần còn lại, hãy để thời gian trả lời.
Và nếu bạn dễ nản vì tích lũy mọi thứ một mình, thì Hoàng có lời mời bạn tới cộng đồng MindYourMind, nơi mỗi người đều đang học cách tích lũy từng chút một: tư duy, năng lực, sự rõ ràng, sự kiên nhẫn để sống chủ động và bền vững hơn.