Hãy tưởng tượng một buổi sáng giả tưởng tháng 4 năm 2025 tại Hà Nội. Một thanh 16 tuổi dùng ứng dụng AI tạo ra một đoạn phim ngắn, với một con mèo cưỡi kỳ lân bay qua cầu Long Biên, kèm nhạc nền do AI tái hiện giọng Sơn Tùng M-TP. Video này đạt hàng triệu lượt xem chỉ sau vài giờ đăng lên TikTok.
Cùng lúc đó, ở bên kia địa cầu, một giám đốc sản xuất điện ảnh sử dụng AI để chỉnh sửa kịch bản phim siêu anh hùng, hoàn thiện nhanh hơn đội ngũ biên kịch truyền thống.
AI đang định hình hai lĩnh vực sáng tạo lớn: Creator Economy (tạm dịch: nền kinh tế người sáng tạo) và Creative Industry (ngành công nghiệp sáng tạo). Cùng nhìn nhận một cách tổng quan về hai lĩnh vực này cùng cách mà AI đang thay đổi chúng.
Creator Economy: Sức mạnh của cá nhân và AI
Creator Economy là hệ sinh thái nơi các cá nhân—gọi là “creator”—tận dụng nền tảng số như YouTube, TikTok, hay Patreon để sản xuất và kiếm tiền từ nội dung. Theo báo cáo từ SignalFire, hơn 50 triệu người trên thế giới tự nhận mình là creator, với thị trường trị giá khoảng 104 tỷ USD vào năm 2022. Đến năm 2025, con số này được dự đoán tiếp tục tăng nhờ sự phổ biến của AI.
Hãy tưởng tượng Minh, một nhân vật giả tưởng 22 tuổi ở quận 7, TP.HCM. Minh sử dụng Midjourney, công cụ AI tạo hình ảnh, để thiết kế tranh siêu thực: cá sấu mặc áo dài lái xe máy qua chợ Bến Thành. Nếu Minh tồn tại, anh có thể đăng video hậu trường lên TikTok và thu hút hàng triệu lượt xem.
Tương tự, Trang, một nhân vật giả tưởng ở Đà Nẵng, có thể dùng ChatGPT để viết kịch bản podcast về “bí kíp sống sót mùa thi” trong vài phút. Đây là minh họa cách AI giúp creator tạo nội dung nhanh chóng và sáng tạo.
Một bài viết từ Goldman Sachs năm 2023 dự đoán rằng kinh tế sáng tạo có thể đạt gần 480 tỷ USD vào năm 2027, nhờ AI tự động hóa các công đoạn như chỉnh sửa video hay tạo nội dung. Tuy nhiên, báo cáo cũng lưu ý rằng không gian nội dung đang bị bão hòa bởi những nội dung, như video do AI tạo về động vật hát hò, làm tăng thách thức trong việc giữ chân khán giả.
Ngành công nghiệp sáng tạo: AI và sự tái định hình
Ngành công nghiệp sáng tạo là lĩnh vực truyền thống gồm phim ảnh, âm nhạc, quảng cáo và thiết kế, thường vận hành bởi các tổ chức lớn như Hollywood, VTV hay các công ty sản xuất. Theo báo cáo của UNESCO năm 2021, ngành này đóng góp 2.25 nghìn tỷ USD cho kinh tế toàn cầu và tạo ra 29.5 triệu việc làm. Đến năm 2025, con số này được kỳ vọng tăng nhờ tích hợp công nghệ AI.
AI đang thay đổi cách ngành này vận hành. Ví dụ, phim The Lion King (2019) của Disney sử dụng AI để tối ưu hóa VFX, tạo ra hình ảnh động vật sống động. Báo cáo từ McKinsey năm 2023 cho thấy AI có thể đóng góp 2.6 đến 4.4 nghìn tỷ USD mỗi năm cho kinh tế toàn cầu, với các ngành sáng tạo như phim ảnh và quảng cáo hưởng lợi lớn từ tự động hóa và phân tích dữ liệu. Ở Việt Nam, các công ty quảng cáo cũng bắt đầu dùng AI để dựng clip nhanh hơn dựa trên dữ liệu người xem.
Theo dự báo từ PwC, ngành công nghiệp sáng tạo toàn cầu có thể đạt 2.6 nghìn tỷ USD vào năm 2027, với AI đóng vai trò quan trọng trong việc giảm chi phí và nâng cao chất lượng. Tuy nhiên, thách thức nằm ở tốc độ chậm của ngành: một bộ phim bom tấn thường mất hàng năm để hoàn thành, ngay cả khi có AI hỗ trợ, trong khi creator có thể sản xuất nội dung hàng ngày.
So sánh và giao thoa: AI làm mờ ranh giới
Creator Economy và Creative Industry khác nhau về quy mô và cách tiếp cận. Creator Economy tập trung vào cá nhân, với rào cản tham gia thấp—chỉ cần smartphone và internet. Ngành công nghiệp sáng tạo truyền thống đòi hỏi đội ngũ, vốn lớn, và quy trình phức tạp. Về công nghệ, cả hai đều hưởng lợi từ AI, nhưng creator ưu tiên tốc độ và sự độc đáo, trong khi ngành truyền thống chú trọng chất lượng và quy mô lớn.
Sự giao thoa giữa hai lĩnh vực ngày càng rõ rệt. Theo bài viết từ Forbes năm 2024, AI đang mở ra cơ hội mới cho cả creator và ngành công nghiệp sáng tạo thông qua các công cụ như Opus Clip—giúp chuyển đổi video dài thành các clip ngắn tối ưu cho TikTok hay YouTube Shorts. Bài viết cũng đề cập đến xu hướng “virtual influencers” (ảnh hưởng viên ảo) như Bloo của Jordi van den Bussche, cho thấy cách creator tận dụng AI để tạo nội dung độc lập, giảm phụ thuộc vào cá nhân.
Ngành công nghiệp sáng tạo cũng đang thích nghi, với các công ty như TheSoul Publishing dùng AI để tạo hình nền hoạt hình và tối ưu hóa nội dung, kết hợp với sự sáng tạo của con người để duy trì chất lượng. Tuy nhiên, bài viết nhấn mạnh thách thức: AI tuy hiệu quả nhưng chưa thể thay thế hoàn toàn cảm xúc và sự chân thực mà khán giả mong đợi từ nội dung do con người tạo ra.
AI định hình tương lai sáng tạo
AI mang lại lợi ích đáng kể cho cả hai lĩnh vực. Với kinh tế sáng tạo, nó dân chủ hóa nghệ thuật, cho phép hàng triệu người tham gia mà không cần đào tạo chuyên sâu. Với ngành công nghiệp sáng tạo, AI giảm chi phí và tăng hiệu quả, giúp các tác phẩm lớn tiếp cận khán giả toàn cầu.
Một báo cáo từ Deloitte năm 2024 dự đoán rằng vào năm 2025, AI sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu thông qua việc cải thiện năng suất, đặc biệt trong các ngành sáng tạo nhờ khả năng tối ưu hóa chuỗi cung ứng nội dung và cá nhân hóa trải nghiệm khán giả.
Báo cáo nhấn mạnh rằng các công ty công nghệ lớn, bao gồm cả những tổ chức trong ngành công nghiệp sáng tạo, đang đầu tư mạnh vào AI để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về nội dung số hóa, mặc dù vẫn cần con người để đảm bảo tính sáng tạo và sự kết nối cảm xúc.
Tuy nhiên, cũng có những thách thức. Trong Creator Economy, sự gia tăng nội dung “nonsense” do AI tạo ra, như clip động vật hát nhép, có thể làm giảm niềm tin của khán giả. Ngành công nghiệp sáng tạo thì đối mặt với nguy cơ mất đi yếu tố con người khi máy móc đảm nhận nhiều khâu.
Về triển vọng, cả hai lĩnh vực đều có thể tồn tại song song. Creator Economy sẽ phát triển như một không gian tự do, nơi AI thúc đẩy sáng tạo cá nhân. Creative Industry, nhờ AI, có thể củng cố vị thế bằng các sản phẩm chất lượng cao, vượt xa khả năng của creator độc lập.