2025 đánh dấu 50 năm thống nhất đất nước, chuẩn bị kỷ niệm 80 năm ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà – một năm của những cột mốc lớn lao, của những sự kiện cộng hưởng. Chưa bao giờ thế hệ trẻ lại được tiếp cận gần đến vậy với ký ức chiến tranh và hình ảnh người lính. Không còn là biểu tượng thiêng liêng xa vời trong sách giáo khoa, hình ảnh người lính đã bước vào đời thường giản dị mà đầy xúc động.
Tuyển tập truyện ngắn hay nhất của Nguyễn Minh Châu
Tuyển tập truyện ngắn hay nhất của Nguyễn Minh Châu gồm 11 truyện ngắn tiêu biểu, với nhiều tác phẩm đã trở nên quen thuộc như Mảnh trăng cuối rừng, Bến quê, Chiếc thuyền ngoài xa, Cỏ lau. Nhưng khi xuất hiện trong đề Văn kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, Những vùng trời khác nhau bỗng trở thành tác phẩm nổi bật nhất của tuyển tập.
Những vùng trời khác nhau khắc họa hình ảnh hai người lính Lê và Sơn, một người là pháo thủ xứ Nghệ rắn rỏi, một người là sinh viên Hà Nội, vừa tương phản, vừa song song như hai thái cực của cùng một chân dung người lính.
Xuất thân và gốc gác khác biệt có thể dẫn đến những tính cách trái ngược, nhưng họ vẫn có những điểm chung. Và khi điểm chung ấy là điều cốt lõi nhất, thì từ chỗ e dè, ngờ vực ban đầu, họ trở thành đồng đội, đồng chí. Họ chia nhau từ tấm áo lính đến mảnh giát nằm, từ bữa cơm vội đến một đêm mưa sấm sét và cuối cùng, chia nhau cả bầu trời Tổ quốc. Những vùng trời khác nhau, nhưng đều là vùng trời của quê hương.
Nguyễn Minh Châu được xem là người mở đường xuất sắc cho văn học đổi mới. Những khắc họa chân thật nhưng đầy tính trữ tình lãng mạn của ông từng bước đưa người lính rời khỏi tượng đài tuyên truyền để trở thành con người với cảm xúc thật, nỗi lo âu thật. Trong truyện của ông, người lính không chỉ biết chiến đấu mà còn có những cảm xúc rất người, những nỗi niềm nhung nhớ. Họ biết yêu, biết khắc khoải, biết nuối tiếc, biết lựa chọn. Những vùng trời khác nhau là một minh chứng.
Dù "viral" nhờ kỳ thi, nhưng ai từng đọc qua truyện ngắn hay tìm đọc nó từ bản scan mờ ảo cũng nhận ra rằng văn chương nước nhà, đặc biệt là văn chương viết về người lính, vẫn đầy sức hút. Những gì tưởng đã lùi xa cùng thế hệ cha anh, thực ra chỉ cần một cơ hội như một kỳ thi, một ngày lễ, hay một lời giới thiệu để được đọc lại và lan tỏa đến trái tim của người đọc.
Truyện ngắn chọn lọc Võ Thị Hảo
Cùng là tuyển tập truyện ngắn viết về chiến tranh và con người sau chiến tranh, nhưng tuyển tập truyện của Võ Thị Hảo lại mở rộng hơn nữa biên độ đề tài, thường xoay quanh thân phận phụ nữ. Người sót lại của rừng cười, không chỉ tiếp nối dòng mạch viết về người lính trong văn học Việt, mà còn làm phong phú thêm cách ta cảm nhận chiến tranh.
Lấy bối cảnh rừng Trường Sơn, nơi năm cô gái trẻ canh giữ một kho quân nhu giữa núi rừng rậm rạp, tác phẩm mở ra một lát cắt dữ dội. Không chỉ đối mặt với những cơn sốt rét rừng, họ còn phải chống chọi với một “căn bệnh không tên” từng khiến tóc rụng, cơ thể tàn tạ, và tâm trí dần rơi vào trạng thái rối loạn cảm xúc.
Chỉ có Thảo là người duy nhất còn lại không mắc bệnh, tuy nhiên cô lại phải chứng kiến sự hy sinh của những người đồng đội. Sống sót trở về, ôm theo nỗi ám ảnh, dáng vẻ xác xơ và vết thương không thể nhìn thấy bằng mắt, tưởng được trở lại cuộc sống bình thường, học hành, yêu thương, nhưng tâm hồn và thể xác của cô đã bị khu rừng ấy bào mòn đến tận cùng. Để rồi cuối cùng, chính căn bệnh những người đồng đội năm xưa đã mắc cũng tìm đến với cô như một định mệnh lặng lẽ nhưng cay nghiệt.
Võ Thị Hảo, bằng ngòi bút của mình đã miêu tả không thể nào trần trụi và ám ảnh hơn về những mất mát và tàn phá, về sự hy sinh của bao nữ chiến sĩ trong chiến tranh.
Nhật ký Đặng Thùy Trâm
Nhật ký Đặng Thùy Trâm không phải là một tác phẩm văn học đơn thuần, nó là một di vật lịch sử, là một bảo chứng cho chiến tranh và cũng là biểu tượng của sự hòa giải. Tác phẩm là những dòng nhật ký nằm gói gọn trong hai cuốn sổ tay của một nữ bác sĩ, liệt sĩ Đặng Thùy Trâm. Những dòng ghi chép lại quãng thời gian từ ngày 8 tháng 4 năm 1968 đến ngày 20 tháng 6 năm 1970, chỉ hai ngày trước khi chị hy sinh ở tuổi 28.
Như nhiều người trẻ cùng thời, Đặng Thùy Trâm mang trong mình hoài bão và lý tưởng sống, nhưng chiến tranh đã khiến số phận chị rẽ sang một hướng khác. Tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội, chị tình nguyện vào chiến trường miền Nam, làm bác sĩ quân y tại bệnh xá Đức Phổ (Quảng Ngãi) ở tuổi đôi mươi, độ tuổi đẹp nhất đời người.
Không chỉ là những trang nhật ký ghi lại cuộc sống giữa lằn ranh sinh tử, cuốn sách còn là hành trình kéo dài 35 năm của ký ức và sự kết nối. Một nữ bác sĩ trẻ tuổi, cô độc giữa núi rừng Quảng Ngãi, đã viết nên những dòng đầy nghị lực và tình yêu thương ngay trong những tháng ngày cận kề cái chết. Và rồi, ở phía bên kia chiến tuyến, một người lính Mỹ – Fred Whitehurst – đã giữ lại cuốn sổ tay ấy, không đành lòng thiêu hủy nó theo lệnh.
Bởi qua từng trang viết, Fred nhận ra bên kia chiến hào cũng là một người trẻ như mình. Họ có lý tưởng, có gia đình, có khao khát sống. Những dòng chữ ấy mang theo một "ngọn lửa" của lòng nhân ái, của sự trong trẻo tinh thần và của một tình yêu không biên giới với con người và đất nước. Ngọn lửa ấy không chỉ sưởi ấm trái tim người đọc, mà còn vượt qua cả chiến tranh, trở thành một biểu tượng của sự cảm thông, thấu hiểu, và sau cùng là hòa giải.
Mưa Đỏ - Chu Lai
Trong 81 ngày đêm, từ ngày 28/6 đến ngày 16/9, Thành cổ Quảng Trị đã phải hứng chịu 328.000 tấn bom đạn. Trung bình mỗi chiến sĩ phải hứng lấy 100 quả bom, 200 quả đạn pháo. Mỗi ngày có 1 đại đội vượt dòng Thạch Hãn để tiếp viện quân số, nhưng đêm nay một đại đội tiến vào thì ngày mai chỉ còn lại vài người sống sót. Đó chính là một hiện thực tàn khốc của 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị, là lý do cho cái tên “Mưa Đỏ” ra đời. Những cơn "Mưa Đỏ" tượng trưng cho cơn mưa của máu và bom đạn.
Mưa Đỏ phác họa một bức tranh đau thương về Chiến dịch Thành cổ Quảng Trị năm 1972, mạch chuyện được kể song song về số phận của những người lính trẻ ở cả hai bên chiến tuyến. Một bên là Đặng Huy Cường, một anh chàng sinh viên Nhạc Viện cùng với 6 người đồng đội hợp lại thành một tiểu đội như một hình ảnh thu nhỏ của xã hội Việt Nam xưa, đã lần lượt hy sinh trong những trận chiến tàn khốc.
Ở phía bên kia, một thiếu úy thuộc đơn vị “Hắc Báo” thuộc lực lượng Quân lực của Việt Nam Cộng Hòa Nguyễn Văn Quang, một chàng trai “lãng tử” đã tình nguyện tham gia mặt trận Quảng Trị. Không phải vì một lý tưởng cao cả nào mà sâu xa hơn là bởi ký ức về một người con gái. Số phận đẩy đưa khiến cho hai bên nhiều lần chạm mặt nhau trên chiến trường và liên tục đưa nhau vào tình huống hiểm nghèo.
Bằng cách đặt song song hai cuộc đời người lính, nhà văn Chu Lai đã phá vỡ cấu trúc tự sự đơn tuyến, đơn sắc thường thấy trong văn học chiến tranh. Cuộc xung đột ngay từ đầu đã được định hình không phải như một cuộc đối đầu thuần túy giữa các hệ tư tưởng, mà là một bi kịch của những số phận con người bị cuốn vào vòng xoáy nghiệt ngã của lịch sử.
Dự án điện ảnh “Mưa Đỏ” chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên cũng đã được hé lộ và được kỳ vọng sẽ tạo nên một dư chấn tương tự như Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối. Một lần nữa, hình ảnh người lính nơi những trận địa khốc liệt và phức tạp bậc nhất sẽ bước ra khỏi trang sách, thông qua phim ảnh đi vào tâm thức đại chúng.
Văn chương, như một cách nối dài ký ức, đã vẽ nên hình ảnh người lính, nơi chiến tranh không chỉ hiện ra bằng tiếng súng, mà còn bằng những im lặng, mất mát âm thầm và cả khát vọng sống mãnh liệt trong hòa bình.