Sau 40 phút đi từ Sài Gòn, tôi đặt chân đến một nhà máy rộng 5000 mét vuông ở Bình Dương — cũng là nơi đặt studio của BằNG, một thương hiệu nội thất và chiếu sáng ra đời từ năm 2021.
Dù còn khá trẻ, BằNG đã tạo dấu ấn quốc tế với các thiết kế được trưng bày tại MoMA Design Store (New York), Centre Pompidou và Fondation Louis Vuitton (Paris). Họ cũng đạt các giải thưởng thiết kế uy tín như Archiproducts Design Award (2023), MoMA’s Prize Design Award (2024), VMark Design Award (2024) and German Design Award (2025).
Trước chuyến đi, tôi đã thuộc lòng triết lý hoạt động “từ nhà máy đến nhà bạn” của BằNG. Nhưng chỉ đến khi bước vào không gian đầy âm thanh máy móc và nhịp chuyển động liên tục, tôi mới dần hiểu hơn điều gì tạo nên sức hút của thương hiệu này.
Thomas Bình-Minh Vincent (nhà đồng sáng lập kiêm giám đốc vận hành và trưởng nhóm thiết kế tại BằNG) đến Việt Nam từ 9 năm trước. Cũng trong từng ấy năm, anh làm việc tại công ty sản xuất nội thất và chiếu sáng Elek. Đến năm 2021, anh đồng sáng lập BằNG cùng CEO của Elek là Marc Bregeault.
Khi đưa tôi đi tham quan khắp nhà máy, dừng chân tại một khu hàn điện, Thomas chỉ cho tôi xem những chiếc búa đủ kích cỡ do chính các anh thợ tự điều chỉnh cho phù hợp với công việc. Với Thomas, đó là dấu hiệu của những người yêu nghề, những người mà anh luôn muốn làm việc cùng.
Còn với tôi, đó là khoảnh khắc tôi càng tò mò hơn về BằNG và đội ngũ đứng sau. Ngay khi trở lại studio, tôi đã hỏi Thomas về câu phương châm “design ain’t no office job” đã văng vẳng trong đầu tôi suốt chuyến tham quan.
Vì sao “thiết kế không phải công việc bàn giấy”, ai đã truyền cảm hứng cho anh câu phương châm đó?
Ba mẹ tôi!
Họ đều là dân văn phòng, nhưng ở nhà rất hay làm mấy việc thủ công hay tự sửa chữa đồ đạc. Hồi nhỏ, tôi cũng hay phụ họ lát sàn, ốp gạch, sửa xe đạp,... Cũng có lúc lười không muốn làm, nhưng nhìn lại, đó là quãng thời gian rất vui.
Chắc ba mẹ cũng để ý thấy tôi thích sáng tạo, nên khi tôi lên 8, họ gửi tôi đến một lớp mỹ thuật ứng dụng. Ở đó tôi được thử nghiệm với nhiều thứ như màu vẽ, đất nặn và bột giấy.
Cho đến giờ có vẻ tôi vẫn vậy, không thể nào làm một việc liên tục 8 tiếng như chị tôi được (không hiểu sao chị ấy có thể đọc một cuốn sách hàng giờ liền!). Nên buổi sáng tôi thường xử lý các công việc trên máy tính, rồi đến chiều sẽ xuống xưởng thiết kế và sản xuất.
Kinh nghiệm tại Elek giúp anh thế nào khi phát triển BằNG?
Elek thành lập từ năm 2007, chuyên sản xuất đèn LED và sản phẩm nội thất cho khách hàng doanh nghiệp. Còn BằNG là thương hiệu thiết kế, tiếp cận theo hướng bán lẻ, nên định hướng rất khác. Nhưng cả hai vẫn dùng chung nhà xưởng, vì BằNG vẫn là một phần của Elek.
Ở Elek tôi được học rất nhiều về chứng nhận sản phẩm, an toàn kỹ thuật, tiêu chuẩn đóng gói, vận chuyển quốc tế. Làm việc với khách hàng từ Mỹ, châu Âu, Úc, và Việt Nam cũng giúp tôi hiểu được gu thẩm mỹ và nhu cầu tiêu dùng đa dạng giữa các thị trường. Thế nên kinh nghiệm tại Elek đã giúp tôi nhiều trong việc vận hành BằNG.
Tôi bắt đầu làm việc tại Elek không lâu sau khi chuyển đến Việt Nam năm 2016, bắt đầu từ vị trí thực tập sinh rồi dần lên vị trí quản lý. Bây giờ thì tôi vừa làm việc ở Elek vừa vận hành BằNG với một đội nhỏ 8 người.
Nếu cần một hình dung dễ hiểu, có thể ví mối quan hệ giữa Elek và BằNG giống với Karimoku và Karimoku New Standard ở Nhật. Karimoku là hãng nội thất thành lập từ năm 1940 với hệ thống nhà máy quy mô lớn. Vài năm trước, họ ra mắt Karimoku New Standard – vẫn sản xuất tại nhà máy sẵn có, nhưng hợp tác với các nhà thiết kế mới để tạo ra dòng sản phẩm hiện đại hơn.
Anh muốn tạo ra sản phẩm thế nào?
Những sản phẩm tạo được sự gắn bó cảm xúc với người dùng. Khi mua về, mình không chỉ đơn thuần sở hữu nó, mà sẽ cùng “sống”, cùng tạo ra các ký ức đẹp.
Điều này cũng xuất phát từ trải nghiệm của tôi thôi. Thứ gần nhất mà tôi phải bỏ đi là một chiếc áo khoác jeans đã mặc suốt 15 năm. Nhưng tôi vẫn giữ lại chiếc nhãn áo để làm kỷ niệm.
Anh nghĩ khách hàng yêu thích đèn Lớp vì điều gì?
Có người nói với chúng tôi đèn Lớp gợi họ nhớ đến Vasarely, nghệ sĩ nổi tiếng với những tác phẩm dùng hình tròn và hình vuông.
Có người lại đánh giá cao việc BằNG vừa thiết kế vừa tự sản xuất. Khi mua hàng, họ cảm thấy yên tâm hơn khi được hỗ trợ trực tiếp từ chính những người tạo ra sản phẩm.
Một số khác thì thích đèn Lớp vì sự linh hoạt trong không gian nhỏ. Họ dùng nó như một chiếc kệ sách mini, kẹp đĩa vinyl giữa các lớp đèn, hoặc đơn giản là trưng bày như một vật trang trí.
Đèn Lớp là sản phẩm được biết đến nhiều nhất của BằNG, nhưng chúng tôi không chỉ dừng lại ở mảng chiếu sáng. Mục tiêu của BằNG là tạo ra những món đồ không nhàm chán.
BằNG làm gì để đảm bảo sản phẩm tạo được kết nối cảm xúc với khách hàng?
Khi thiết kế chúng tôi tuân theo một số nguyên tắc cốt lõi:
- Dễ hiểu (Understandable): Hình dáng và kết cấu phải trực quan, dễ sử dụng, tháo lắp và sửa chữa.
- Mở (Open): Có tính linh hoạt, cho phép người dùng tùy chỉnh theo nhu cầu, sở thích.
- Đổi mới (Innovative): Khơi gợi sự tò mò và tạo nên kết nối cảm xúc ý nghĩa.
- Thực tế (Common sense): Đáp ứng tất cả các tiêu chí trên, mà vẫn gần gũi, thiết thực
Ngoài ra, chúng tôi cũng hướng tới yếu tố “simplexity”, sự kết hợp giữa đơn giản và phức tạp, giúp khơi gợi trí tò mò và mời mọi người tương tác với sản phẩm.
Ví dụ với đèn Lớp, ý tưởng ban đầu là tạo ra một vật thể lơ lửng bên trong một vật thể khác.
Có nhiều cách để làm điều đó. Bạn có thể làm một cái hộp rồi dùng dây treo quả cầu thuỷ tinh lên, hoặc sử dụng công nghệ nam châm nào đó để giữ cho quả cầu nổi lơ lửng. Nhưng nếu vậy thì nó chỉ giống như một tác phẩm điêu khắc. Người ta chỉ đứng nhìn, chứ không cần chạm vào, không cần khám phá.
Cuối cùng thì tôi nghĩ ra hình ảnh một khối cầu nằm giữa các lớp vật liệu phẳng. Để tạo cảm giác khối cầu lơ lửng thì lớp vật liệu đó phải trong suốt, mà acrylic là thứ sẵn có tại xưởng lúc đó.
Và như vậy, đèn Lớp ra đời từ sự kết hợp giữa ý tưởng thiết kế và giới hạn sản xuất, giúp BằNG đến với tiêu chí "không nhàm chán" đã tự đặt ra cho mình.
Qua Gương cũng ra đời theo cách tương tự. Điểm khác biệt duy nhất là nó được một nhà giám tuyển tại Grand Palais Design Store Paris đặt hàng cho một bảo tàng ở Pháp. Ban đầu tôi phác thảo một bản thiết kế khá tối giản: một khung chữ nhật có viền, với phần chân bẻ cong. Với tôi như thế là ổn – gọn gàng và đủ đẹp mắt theo kiểu Pháp.
Nhưng khi tôi đưa cho mọi người xem thì nhận được phản hồi là: “Nhìn cũng hay… nhưng cũng chỉ là cái khung chữ nhật.” Thế nên tôi đã làm việc cùng với Hiền, một nhà thiết kế tại BằNG lúc đó, để phát triển một phiên bản khác.
Tôi nói cái này có thể bạn sẽ cười, nhưng khi soi gương, bạn thường làm gì?
Có phải là bạn sẽ nghiêng đầu làm dáng một chút không?
Voilà! Chúng tôi tạo ra chiếc gương nghiêng theo bạn.
Ý tưởng này đến trong lúc tôi đi dạo quanh Sài Gòn. Mấy tấm gương chiếu hậu xe máy luôn thu hút tôi một cách kỳ lạ. Nhiều lần tôi nhìn thấy những thứ hay ho qua chiếc gương đó. Cảm giác như nó cho tôi một cách quan sát thế giới thật khác, và tôi vẫn cảm nhận được tinh thần đó với Qua Gương.
Và tất nhiên quan trọng là chiếc gương khuyến khích sự tương tác. Cũng giống như đèn Lớp có thể xoay nhiều hướng để tạo hiệu ứng ánh sáng khác nhau, Qua Gương có nhiều cách dùng. Một người bạn của tôi hay đặt nó trên bàn làm việc, đối diện cửa ra vào, để quan sát xem có ai đang lén lại gần từ phía sau không.
BằNG không khích lệ sự bị động. Chúng tôi muốn tạo ra sự kết nối, tương tác giữa mỗi sản phẩm và người dùng, để nó dần trở thành một phần trong đời sống và câu chuyện của họ.
Anh có công thức nào cho “simplexity” không?
Với tôi đó là quá trình lược bỏ những thứ thừa thãi cho đến khi không thể bỏ thêm gì nữa.
Thú thật là có khi 50 năm nữa tôi mới đúc kết được công thức rõ ràng hơn. Còn bây giờ thì nó giống như nấu một món ăn gia truyền của bà vậy. Không có công thức cố định, chỉ có trực giác đến từ kinh nghiệm và thử nghiệm thôi.
Kinh nghiệm giúp đảm bảo sản phẩm đạt chuẩn công năng và chất lượng. Còn thử nghiệm là để tìm ra yếu tố “không nhàm chán” đặc trưng ở các món đồ của BằNG.
Bổ sung thêm cho ý “tạo ra một sản phẩm gắn bó với người dùng”, tôi tin chỉ khi một sản phẩm đủ dễ hiểu thì mọi người mới muốn tương tác với nó và tự tay sửa chữa. Tất nhiên, độ bền cũng rất quan trọng. Muốn tạo sự gắn bó thì bản thân sản phẩm phải dùng được lâu. Món đồ tốt thì người ta mới muốn giữ gìn. Chính từ đó sự kết nối mới bắt đầu hình thành.
Tôi cũng tin rằng những món đồ không nhàm chán đến từ quy trình sáng tạo không nhàm chán.
Với tôi, nhà máy là một nơi chứa nhiều cảm hứng. Đôi khi quá trình thiết kế của tôi bắt đầu chỉ từ một câu hỏi đơn giản: Mình có thể làm được gì với cái máy này?
Từ máy cắt laser, máy tạo rãnh, máy ép uốn, máy tiện quay, đến máy hàn hay máy đánh bóng inox – mỗi công cụ lại mở ra một hướng tư duy sáng tạo khác nhau.
Ở đây chúng tôi dùng các loại máy móc truyền thống, không có các dây chuyền sản xuất tự động. Công việc vẫn còn khá thủ công và tay chân. Mà tôi thích các loại máy móc như vậy lắm vì chúng hết sức dễ hiểu, bạn không cần là kỹ sư cũng có thể dùng. Chính sự đơn giản đó có khi lại mở ra những sáng tạo bất ngờ.
Thường thì sau khi thiết kế xong ở nhà hoặc studio, tôi sẽ dành khoảng một tuần ở xưởng để làm sản phẩm mẫu với các anh em thợ. Tôi có thể bàn giao thiết kế rồi đợi thành phẩm cuối, nhưng tôi thích làm cùng họ hơn. Vì trong lúc làm tôi thường thấy được những chi tiết nhỏ có thể giúp cải tiến bản thiết kế.
Tôi tin khi mình hiểu cách mọi thứ vận hành, cuộc sống sẽ thú vị hơn rất nhiều. Và khi mình chấp nhận các giới hạn, sự sáng tạo mới thực sự bắt đầu.
Anh nghĩ khách hàng của BằNG là những người thế nào?
Ban đầu chúng tôi nghĩ họ hẳn là những người quan tâm đến thiết kế. Nhưng sau khi nói chuyện với nhiều khách hàng, chúng tôi mới thấy đối tượng thực tế rộng hơn nhiều.
Họ là những người quan tâm đến chất lượng cuộc sống (well-being) và muốn tạo nên một không gian vừa ý của riêng mình.
Bây giờ nhiều người thuê nhà thay vì mua nhà, nên thường không tiện khoan tường để treo tranh hay đồ nội thất khác. Lúc này một sản phẩm đơn giản như đèn Lớp sẽ là một giải pháp cho họ, chỉ cần đặt xuống là có thể thay đổi không gian. Ánh sáng dịu như trăng tròn, giúp căn phòng trở nên ấm cúng và dễ chịu khi họ trở về nhà sau một ngày dài.
Và tất nhiên khách của BằNG cũng là những người thích thứ gì đó nhiều màu sắc, giàu năng lượng, giúp không gian sống không nhàm chán.
Nếu 10 năm trước có ai hỏi: “Thomas, anh có tin một ngày nào đó, nhiều người ở khắp nơi sẽ muốn mua thứ mình thiết kế?”, chắc chắn tôi sẽ trả lời: “Không đời nào!”
Giờ tôi lại được khích lệ khi thấy một món đồ mình làm chạm đến cảm xúc của nhiều người ở nhiều nơi trên thế giới.
Công việc thiết kế đôi khi khá cô đơn. Nhưng nhờ mạng xã hội, chúng tôi được nhìn thấy những bài đăng và đánh giá của khách hàng, được thấy sản phẩm của mình hiện diện trong tổ ấm của họ. Với tôi, đó là một vinh dự.
Có người còn dọn dẹp vào cuối tuần rồi gửi cho chúng tôi ảnh một góc nhà yêu thích, nơi có chiếc đèn Lớp. Cảm giác như chiếc đèn đã trở thành một phần thân thuộc và đặc biệt trong cuộc sống của họ. Những lúc như vậy, tôi cảm giác cứ như chúng tôi đã biết nhau từ lâu.
Giờ thì BằNG còn xuất hiện ở nhiều kiểu không gian khác nhau, như quán bar, nhà hàng và cả những buổi diễn âm nhạc nữa. Nhờ vậy mà chúng tôi thấy công việc của mình thêm phần ý nghĩa.
Nếu không chọn làm việc tại nhà máy ở Việt Nam, anh nghĩ mình sẽ không biết điều gì?
Một số studio thiết kế ở châu Âu cũng có xưởng riêng, nhưng nói thật thì về quy mô, chúng giống xưởng R&D hơn là một nhà máy thực thụ như ở Việt Nam.
Làm việc ở đây giúp tôi thấy được bức tranh toàn cảnh. Tôi được học mọi thứ từ A đến Z, được trực tiếp chạm vào máy móc, hiểu về vật liệu, và thấy rõ các quyết định thiết kế thực sự thành hình thế nào trong thực tế.
Có những thứ mà 99% nhà thiết kế sẽ ít khi nghĩ đến, trừ khi họ từng làm việc ở nhà máy.
Thử nhìn cái đế của một cây đèn. Nếu bạn thiết kế nó quá mỏng, đội lắp ráp sẽ không có đủ chỗ để giấu dây điện. Đây không chỉ là vấn đề thẩm mỹ, mà còn là vấn đề an toàn khi vận chuyển và sử dụng. Lúc này bộ phận kiểm định chất lượng sẽ quay lại yêu cầu bạn sửa thiết kế, rất tốn thời gian và kém hiệu quả.
Nhưng khi bạn hiểu được toàn bộ quy trình sản xuất, biết thứ gì cần thiết, thứ gì khả thi, bạn sẽ đưa ra quyết định thiết kế phù hợp ngay từ đầu. Tới khi đi vào sản xuất thì chỉ cần tinh chỉnh những chi tiết nhỏ thôi.
Một điều khiến anh hào hứng khi phát triển BằNG tại Việt Nam?
Tôi thích cảm giác khi thấy BằNG khiến nhiều người bất ngờ, nhất là với khách hàng đến từ Mỹ hoặc châu Âu.
Khi nhắc về Việt Nam, nhiều người vẫn còn nghĩ đến các sản phẩm thủ công rất truyền thống như đồ dệt, đồ bằng tre nứa. Chúng tôi trân trọng vẻ đẹp riêng đó, và cũng muốn giới thiệu đến bạn bè quốc tế một Việt Nam sống động, công nghiệp và đương đại hơn.
Tôi tự hào việc BằNG là một thương hiệu Việt Nam đang mang thiết kế của mình ra thế giới. Tất cả các bộ sưu tập của chúng tôi đều được đặt tên tiếng Việt, như chính tên thương hiệu vậy.
“Bằng” là giới từ dùng để chỉ cách thức hay chất liệu tạo nên một đồ vật. Chẳng hạn “làm bằng tay” (chỉ quy trình), hay “làm bằng sắt” (chỉ vật liệu).
Cái tên này phản ánh niềm tin cốt lõi của chúng tôi: khi ý tưởng được thực hiện một cách chỉn chu, dựa trên sự hiểu biết về chất liệu và quy trình, thì ngay cả bản phác thảo đơn giản nhất cũng có thể trở thành thứ gì đó đầy ý nghĩa.
Một món đồ ‘không nhàm chán’ ở nhà anh?
Dish Doctor của Marc Newson! Tôi dùng nó để đựng sách, sổ và bút viết.
