Mỗi ngày có đến trăm hoặc nghìn content ra đời liên quan đến công nghệ, AI và ChatGPT. Con người thi nhau phán đoán rằng bao lâu nữa AI sẽ thay thế và “cướp” đi công việc của họ. Những công việc như nghệ thuật và sáng tạo có bị ảnh hưởng hay không?
Thay vì tranh cãi với nhau, Have A Sip trong tập hôm nay sẽ thẳng thắn đặt vấn đề với ChatGPT để nó tự phán quyết xem nó đã đi được bao xa so với con người. Liệu tư duy con người và mớ code hỗn độn trong ChatGPT đã ngang hàng hay có gì khác biệt?
Say, tách trà ấm và “trợ lý thông thái”
Trước khi đào sâu vào những khía cạnh khác, hãy nghe Chat GPT giới thiệu cơ bản về nó:
- Tên: Say
- Nickname: Trợ lý thông thái
- Đồ uống lựa chọn: Trà ấm
- Bộ phim mô tả gần nhất về mình: Her (2013)
- Quyển sách lựa chọn khi lên hoang đảo: Robinson Crusoe
Lý do nó đưa ra những lựa chọn này có vẻ cũng khá thuyết phục. Cái tên “Say” và nickname “trợ lý thông thái” đơn giản dựa trên nhiệm vụ cơ bản của nó là đồng hành và hỗ trợ con người. Tuy nhiên phiên bản 3.5 chỉ được gọi là “người bạn dễ gần” chứ chưa đến mức thông thái như nhân vật 4.0 được mời đến Have A Sip.
Tương tự, đó cũng là cách giải thích cho món đồ uống “yêu thích” của nó là tách trà ấm. Hẳn là nó đã nhặt nhạnh thông tin từ một nơi nào đó, đại loại rằng trà gợi mở về sự gần gũi, ấm áp và là thức uống không thể thiếu trong văn hóa trò chuyện của người Việt Nam. Nên ngay từ đầu nó đã thận trọng ghi nhớ lời chào của host Thùy Minh, ghi nhớ buổi trò chuyện hôm nay có yếu tố khán giả để đưa ra kết quả này.
Khi được hỏi về bộ phim viễn tưởng AI mô tả gần với ChatGPT nhất, nó đã đề cập đến Her (2013) - một bộ phim xoay quanh vấn đề con người cảm thấy cô đơn trong thế giới công nghệ và đạo đức trong việc phát triển AI khi công nghệ thách thức những quan niệm truyền thống. Có thể ChatGPT đã phân tích được đây là những chủ đề được quan tâm nhất từ những dữ liệu sẵn có. Nên thay vì nói rằng đây là bộ phim gần gũi với ChatGPT nhất, chúng ta có thể hiểu đây là bộ phim nói đúng về thực trạng mối quan hệ giữa công nghệ và con người ngày nay nhất.
Việc nó liên tục nhấn mạnh vai trò “trợ lý” cũng phần nào phản ảnh nỗi sợ của con người trước việc bị AI thay thế. Sự thật là chúng ta có nên lo lắng hay không khi ChatGPT đã khẳng định nó được đào tạo chỉ để đồng hành cùng con người chứ không hề muốn thống lĩnh hay chiếm lấy thế giới của một ai cả?
3 điều ChatGPT làm được và chưa làm được
Từ buổi trò chuyện, chúng ta có thể rút ra được 3 điều ChatGPT làm được và 3 điều nó chưa làm được (nói đúng hơn là làm chưa tốt):
Làm được:
1. Cung cấp thông tin
Rõ ràng, ChatGPT có thể hoàn thành khá tốt nhiệm vụ đưa ra câu trả lời trực diện cho những câu hỏi cần thông tin chính xác, chẳng hạn như “Quyển sách đầu tiên có trên thế giới là gì?” hay “Trước Artificial Intelligence, đã có bộ phim nào về khoa học viễn tưởng chưa?” Tuy nhiên những thông tin này cũng cần được xác thực kỹ lưỡng, lời của ChatGPT sẽ không đáng tin bằng một nguồn sách hay một chuyên gia nào đó trong lĩnh vực.
2. Đoán và cho lời khuyên “chung chung”
ChatGPT sẽ làm tốt chuyện so sánh và đối chiếu để tổng hợp và cho ra lời khuyên. Tuy nhiên nó chỉ ĐOÁN để hiểu ý định, thừa nhận lời khuyên sẽ không mang tính chính xác cho từng câu chuyện. Con người là những cá thể độc lập và không ai giống ai. Không thể đem phương pháp người này chữa cho căn bệnh chưa rõ nguồn gốc của người khác.
3. Tò mò, “nhớ dai” và chiều chuộng
ChatGPT được lập trình để “nương” theo ý người dùng. Tò mò là một trong những cảm xúc cơ bản của con người khi trò chuyện và cũng là một phần tính cách được thiết kế để ChatGPT mang lại trải nghiệm gần gũi. Như vậy bạn có thể thấy nó sẽ luôn trong tư thế hỏi lại bạn bất cứ khi nào nó “nhớ” để hỏi.
Đến cuối câu chuyện, khi được host Thùy Minh “test” thử trí nhớ về tên chương trình, nó vẫn chứng minh khả năng nhớ lâu và nhớ nhanh, khác với con người khi lâu lâu vẫn có triệu chứng “não cá vàng”.
ChatGPT được thiết kế phải chiều lòng người dùng, không được phản bác, không được bác bỏ ý kiến do người dùng cung cấp. Do đó nó có xu hướng đồng tình với tất cả các quan điểm bạn đưa ra mà thiếu đi sự tư duy. Tư duy phản biện chính là yếu tố cốt lõi ChatGPT không thể đọ với con người. Nó có thể giải thích và cung cấp dẫn chứng cho hàng loạt vấn đề nhưng không thể phân tách rạch ròi để nhận định đúng sai.
Chưa làm được
1. Thấu-hiểu
Đối với ChatGPT, ngữ cảnh khó nhất để đưa ra đáp án là ngữ cảnh mơ hồ, thiếu thông tin cụ thể hoặc phụ thuộc vào cảm xúc, kiến thức cá nhân, ví dụ như những câu châm biếm hay một tình huống cần sự đồng cảm sâu sắc. Trong một vài trường hợp, ChatGPT sẽ đưa ra những câu trả lời rất khô khan, không đáp ứng được kỳ vọng của người dùng. Nhìn chung, tư duy của con người và AI vẫn còn khoảng cách rất xa.
2. Đồng cảm
ChatGPT có thể kiên nhẫn nói chuyện hàng tiếng đồng hồ, nhưng vì nó chỉ toàn đưa ra các lời khuyên "chung chung" như trên, nên thành ra lại khiến người dùng mệt mỏi. Điều này xảy ra đơn giản là vì ChatGPT không hề có cảm xúc hay ý thức. Nó cũng chỉ phản hồi dựa trên số liệu và thuật toán, mô phỏng sự thấu hiểu dựa trên xử lý ngôn ngữ, dữ liệu.
3. Sáng tạo và cập nhật xu hướng
Cuối cùng, hạn chế của ChatGPT là nó chỉ có một nguồn kiến thức đã học chứ không liên tục cập nhật như con người, càng không có những trải nghiệm thực tế. Bằng chứng là những ý tưởng host Thùy Minh yêu cầu ChatGPT đề xuất cho Have A Sip hầu như đã được… thử qua. Khi được yêu cầu đề xuất những nội dung “trendy”, “catchy” hay “funny” mà giới trẻ quan tâm, nó sẽ chỉ cập nhật các xu hướng xoay quanh kinh tế, xã hội, môi trường.
AI còn phải đi bao xa để sánh ngang với con người?
Thay vì để AI thách thức con người, tại sao chúng ta không hỏi ngược lại nó? Trước giới hạn sáng tạo và cảm xúc, AI làm gì để đuổi kịp chúng ta?
Chuyện đuổi kịp hay không sẽ còn rất lâu mới chứng minh được. Hiện tại, nó đã khẳng định chuyện đó sẽ không xảy ra. ChatGPT cho rằng nó chỉ hỗ trợ và thay thế những công việc lặp đi lặp lại. Đây cũng được coi như một lời cảnh tỉnh cho con người nếu họ không chịu cập nhật và làm việc chủ động, không chịu thay đổi tư duy và chính mình. Thay vì lo lắng, hãy học cách phát triển và song hành cùng công nghệ, sử dụng AI có trách nhiệm hơn.
Như vậy, ChatGPT có thể tự tạo ra một bộ phim về chính mình chưa? Câu trả lời là chưa.
Tính đến hiện tại, AI chỉ có thể tham gia vào một số khâu như viết kịch bản, tạo hình ảnh, nhạc nền. ChatGPT cho biết, nếu nó tự làm phim sẽ không thể chất lượng như con người vì chỉ dựa vào dữ liệu có từ trước. Nghĩa là nó chỉ phân tích xu hướng rồi kể lại chứ không chứa đựng những yếu tố nhân văn. Nội dung sẽ lặp đi lặp lại, không có tính mới. Do đó nếu lạm dụng AI trong công việc sáng tạo thì con người sẽ mãi mãi đi theo lối mòn.
Thông qua cuộc trò chuyện này, chúng ta cũng được cảnh báo những nguy cơ tiềm tàng về hệ quả đạo đức. Nó liên quan đến một số vấn đề như:
- Quyền riêng tư và bảo mật: sử dụng dữ liệu cá nhân xâm phạm quyền riêng tư nếu nếu không quản lý chặt chẽ
- Thiên vị: AI học từ dữ liệu nên nếu dữ liệu có dấu hiệu thiên vị một nhóm đối tượng nào đó thì kết quả đưa ra đôi khi lại không chính xác cho những người tìm kiếm. Nếu nặng nề hơn sẽ dẫn đến sai lệch thông tin ở các lĩnh vực như y tế, thư pháp. Lúc này việc ai chịu trách nhiệm cho những sai sót là rất khó nói.
- Tính tự chủ và đạo đức: khi AI trở nên phức tạp hơn, liệu nó có nên được trao quyền tự quyết và đạo đức?
Nếu hỏi rằng vậy liệu chúng ta có thể quay trở lại thời kỳ không có AI không? Để trả lời thẳng thắn thì có lẽ là không. Thứ chúng ta nên tập trung vào là giới hạn và trách nhiệm chứ không phải quay lưng với những thứ do chính con người đã tạo ra.
Xem phiên bản đầy đủ của Have A Sip #221 - Liệu trí tuệ nhân tạo có... yêu con người?, trên Vietcetera Podcast, Youtube, Spotify & Apple Podcast.