Ngày 30/9, chỉ hai ngày sau khi Mưa Đỏ rời rạp, bộ phim của đạo diễn Đặng Thái Huyền nhận được một tin vui: Hội đồng quốc gia tuyển chọn phim thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức lựa chọn Mưa Đỏ đại diện cho Việt Nam tham dự vòng sơ tuyển Giải thưởng Phim quốc tế xuất sắc tại giải Oscar lần thứ 98, năm 2026.
Và có lẽ đã thật lâu rồi, điện ảnh Việt Nam chưa chứng kiến một đại diện “chắc suất” đến vậy. Không phải do Việt Nam không sở hữu những bộ phim chất lượng trong năm 2025. Trái lại, ở một thời điểm khác, những tác phẩm như Địa Đạo (đạo diễn Bùi Thạc Chuyên), Tử Chiến Trên Không (đạo diễn Hàm Trần), hoặc Thám Tử Kiên: Kỳ Án Không Đầu (đạo diễn Victor Vũ) hoàn toàn có thể đã được trao cơ hội đại diện cho Việt Nam dự thi.
Nhưng năm 2025, vinh dự đó chỉ có thể thuộc về Mưa Đỏ. Ngoài cơn mưa lời khen từ giới phê bình về kịch bản, bối cảnh và dàn diễn viên, với nhiều người đánh giá Mưa Đỏ là một trong những bộ phim chiến tranh hay nhất của Việt Nam, việc tạm khép lại chuỗi ngày “thống trị” các rạp chiếu với doanh số 713,9 tỷ đồng và 8 triệu lượt khán giả đồng nghĩa với việc tác phẩm do Điện ảnh Quân đội nhân dân phối hợp sản xuất đã trở thành bộ phim Việt đạt doanh thu cao nhất lịch sử.
Đây là lần thứ hai một tác phẩm khắc họa trận Thành cổ Quảng Trị - một trong những trận chiến ác liệt nhất của kháng chiến chống Mỹ - được lựa chọn để đại diện cho Việt Nam dự sơ tuyển Oscar. Trước đó, vào năm 2012, bộ phim Mùi Cỏ Cháy của đạo diễn Nguyễn Hữu Mười cũng từng được gửi dự thi cho Lễ trao giải Oscar lần thứ 85.
Đã 32 năm trôi qua kể từ khi Mùi Đu Đủ Xanh đại diện Việt Nam vượt qua vòng sơ tuyển của Viện Hàn lâm Điện ảnh Mỹ và được đề cử trong hạng mục Phim Quốc tế xuất sắc nhất. Vậy cơ hội của Mưa Đỏ năm nay như thế nào? Câu hỏi này có lẽ không hoàn toàn nằm ở chính chất lượng của bộ phim, mà còn nằm ở chất lượng của những “đối thủ” từ các quốc gia khác.
Đường đua khắc nghiệt
Hạn chót để các quốc gia nộp phim tới Viện Hàn lâm là ngày 1/10. Sau đó, danh sách rút gọn gồm 15 phim sẽ được công bố vào ngày 16/12 trước khi 5 đề cử chính thức được xướng tên vào ngày 22/1/2026. Đây sẽ là một hành trình mà bên cạnh chất lượng nghệ thuật của mỗi bộ phim, chiến dịch truyền thông và thành tích tại các liên hoan phim quốc tế đều đóng vai trò then chốt trong việc quyết định cơ hội thành công.
Năm nay, chỉ cần lướt qua những trang báo điện ảnh, ta sẽ dễ dàng nhìn thấy một vài cái tên đang được “lặp đi lặp lại” nhiều lần. Đó sẽ là những ứng cử viên nặng ký nhất, sau khi đã gây tiếng vang lớn tại Cannes, Venice và các LHP danh giá khác. Chính những thắng lợi ở các sân chơi đó giờ đây trở thành “điểm cộng” quan trọng cho hồ sơ Oscar.
Đầu tiên phải kể tới It Was Just an Accident của Jafar Panahi, bộ phim giành Cành Cọ Vàng tại Cannes 2025 và được Pháp lựa chọn làm đại diện dự sơ tuyển Oscar. Câu chuyện của bộ phim xoay quanh một vụ bắt cóc, khi cựu tù nhân chính trị Vahid vô tình gặp phải một người đàn ông mà ông tin là cai ngục từng tra tấn mình năm xưa. Thế nhưng, khi còn ở trong tù, Vahid luôn bị bịt mắt, vậy nên kẻ mà ông nghi ngờ kia hoàn toàn có thể là người vô tội. It Was Just an Accident là một tác phẩm đầy căng thẳng, mang nhiều yếu tố phê phán chính trị, và việc Panahi là một đạo diễn nhiều lần bị chính quyền Iran đàn áp vì các quan điểm tự do lại càng khiến chiến thắng ở Cannes của ông mang sức nặng biểu tượng, và rất có thể mở đường cho một đề cử Oscar sắp tới.
Đạo diễn Đan Mạch - Na Uy Joachim Trier không còn là cái tên xa lạ với Viện Hàn lâm Mỹ: vào năm 2022, tác phẩm The Worst Person in the World của ông từng được đề cử hai tượng vàng cho Phim quốc tế và Kịch bản gốc xuất sắc nhất. Năm nay, Trier tiếp tục trở lại với Sentimental Value, bộ phim khắc họa mối quan hệ rạn nứt của một đạo diễn lừng danh và hai người con gái, cùng những tổn thương và uẩn khúc trong quá khứ dần trỗi dậy khi ông quyết định làm một bộ phim về chính gia đình mình. Giống những tác phẩm trước của Trier, Sentimental Value được bao trùm trong bầu không khí ảm đạm, thách thức khán giả suy ngẫm về sự đa diện của tình yêu thương, ký ức, tham vọng và bản ngã. Bộ phim đã giành giải thưởng danh giá Grand Prix tại LHP Cannes 2025 - một lợi thế lớn cho cuộc đua Oscar Phim quốc tế, và Phim xuất sắc nhất của năm (Best Picture).
Brazil hiện đang là đương kim vô địch của hạng mục Phim quốc tế tại Oscar, sau khi I’m Still Here của đạo diễn Walter Salles mang về tượng vàng ở Lễ trao giải lần thứ 97. Và có vẻ như cơ hội để xứ sở Samba tiếp tục bảo vệ ngôi vương vẫn rất lớn, khi The Secret Agent – tác phẩm mới của Kleber Mendonça Filho – đang được xem là một trong những ứng viên nặng ký nhất mùa giải năm nay, sau hai chiến thắng ở hạng mục Đạo diễn và Nam chính xuất sắc nhất tại Cannes, cùng một đề cử Cành Cọ Vàng. Cũng như I’m Still Here, bộ phim trinh thám - chính trị The Secret Agent lấy bối cảnh thời kỳ độc tài quân sự tại Brazil (1964–1985), theo chân một cựu giáo viên buộc phải lẩn trốn chính quyền trên hành trình đầy hiểm nguy để đoàn tụ với người con trai.
“Chưa một bộ phim nào của Park Chan-wook từng được đề cử Oscar.” Câu nói thoạt nghe thật khó tin. Song dù là “tác giả” của hàng loạt kiệt tác như Oldboy hay The Handmaiden, vị đạo diễn lừng danh người Hàn vẫn chưa một lần góp mặt trong danh sách đề cử tượng vàng (thậm chí nhiều tác phẩm của ông còn không được Hàn Quốc lựa chọn gửi dự thi). No Other Choice, bộ phim hài đen – trinh thám chuyển thể từ tiểu thuyết The Axe của Donald Westlake, kể về một gã thất nghiệp quyết định thủ tiêu từng đối thủ xin việc khác, được kỳ vọng sẽ là tác phẩm “phá dớp” cho Park. Là chủ nhân đề cử Sư Tử Vàng tại LHP Venice, điều duy nhất có thể cản bước No Other Choice tiến tới đề cử Oscar Phim quốc tế năm nay, nếu có, có lẽ nằm ở mối quan hệ rạn nứt giữa Park Chan-wook và Hollywood, sau khi ông bị Hiệp hội Biên kịch Mỹ (WGA) khai trừ vì vi phạm quy định đình công hồi đầu năm.
Khép lại danh sách là The Voice of Hind Rajab của đạo diễn Kaouther Ben Hania, đại diện của Tunisia và chủ nhân của giải thưởng Grand Jury Prize tại LHP Venice (cùng kỷ lục bộ phim nhận được tràng pháo tay lâu nhất trong lịch sử của LHP Cannes). Dựa trên câu chuyện có thật gây chấn động dư luận vào đầu năm 2024, bộ phim tường thuật lại 12 giờ cuối cùng trong cuộc đời của Hind Rajab, cô bé năm tuổi người Palestine bị mắc kẹt và sát hại trong một chiếc xe hơi giữa đống đổ nát tại Gaza, khi toàn bộ gia đình em đã thiệt mạng bởi pháo kích. Ben Hania, người từng được đề cử Oscar với The Man Who Sold His Skin và Four Daughters, một lần nữa tiếp cận chủ đề chiến tranh đầy nặng nề và đau thương bằng lối kể độc đáo kết hợp giữa phim tài liệu và hư cấu: những đoạn thu âm lại cuộc gọi cầu cứu của Rajab được đan xen với các cảnh quay phục dựng, tạo nên một trải nghiệm ám ảnh vô cùng.
Những tác phẩm đáng chú ý khác
- Sirât (Tây Ban Nha)
- Calle Málaga (Morocco)
- A Useful Ghost (Thái Lan)
- Left-Handed Girl (Đài Loan)
- 2000 Meters to Andriivka (Ukraine)
- The President’s Cake (Iraq)
- The Mysterious Gaze of the Flamingo (Chile)
- A Poet (Colombia)
- Sound of Falling (Đức)
- Sore: Wife from the Future (Indonesia)
- Homebound (Ấn Độ)
- Kokuho (Nhật Bản)
- Stranger Eyes (Singapore)
- The Heart Is a Muscle (Nam Phi)
- Eagles of the Republic (Thụy Điển)
- One of Those Days When Hemme Dies (Thổ Nhĩ Kỳ)
- Pepe (Cộng hòa Dominica)