8 năm qua, nhiều lần tôi về Hà Nội - quê nội - nhưng chỉ đúng một lần vào mùa Thu, được ngợi ca là mùa đẹp nhất. Đó chính là lần khiến tôi nhớ nhất, ngay trước khi xa nhà trong năm du học đầu tiên. Lần ấy, tôi đã được đi một vòng Hà Nội, lễ đền Ngọc Sơn, thắp hương bàn thờ tổ tiên, ra thăm mộ các cụ và bà nội, được nếm những món đặc biệt của mùa thu. Cũng ở Hà Nội, tôi được nhắc, là con gái thì phải biết, phải hiểu, phải nhớ những đặc sản, cách nấu, cách ăn…ở nơi ông bà sinh ra bố mẹ, để sau đó bố mẹ sinh ra mình, quên hoặc không biết, thì sẽ bị gọi là “mất gốc”.
Tôi và nhiều người Việt đều biết, Hà Nội có đủ bốn mùa, bốn tên rõ rệt Xuân-Hạ-Thu-Đông, được tính theo lịch khí tượng, thời gian, nhưng ngoài ra, như các miền khác có mùa khô, mùa mưa, mùa cưới, mùa chay…Hà Nội còn có mùa nồm và người Hà Nội, lại có thể nhớ mùa, nhớ những khoảng thời gian chính xác trong năm bằng những món ăn.
Không chỉ từ thời các cụ, được cụ Vũ Bằng (idol của mẹ nên tôi cũng phải biết và nhớ) mới gọi mùa cốm của Hà Nội là khoảng thời gian trời đất vào Thu, những gen Z luôn luôn muốn tìm kiếm những món ăn của Hà Nội real như chúng tôi cũng nên biết mùa Thu là mùa cốm.
Một buổi trưa trời rất sáng nhưng không có nắng trong chuyến về Hà Nội ấy, tôi được một dì bạn thân của mẹ đặt vào tay gói cốm non, “cốm giót chứ không phải “lá me" đâu đấy, con ăn đi, thơm lắm”. Và chắc lo ngại sự vụng về của người cháu gái từ miền Nam, lần đầu thưởng thức món quà tinh tế của Hà Nội, dì lấy lại và đặt gói lá sen vuông vắn lên bàn, khéo léo gỡ rất nhanh sợi dây buộc mà nhìn kỹ, tôi nhận ra đó là một cọng rơm, còn sót vài hạt thóc lép. Khi dì vừa mở lớp lá sen, mùi thơm rất nhẹ lướt qua, vừa tươi như lá non, vừa dịu dàng... “ồ thơm thế nhưng không phải thơm của xôi nếp, cũng không phải mùi thơm của sen dì ha”.. “Ơ con bé này, cốm thì phải thơm mùi cốm chứ sao lại mùi sen mùi xôi!!!
Ngay khi cô cháu định lấy cái muỗng inox cạnh tách cafe để xúc cốm đã bị dì giữ nhẹ tay, rất nhanh và dứt khoát: “Cốm giót con phải ăn từng chút, nâng niu từng hạt, ai lại xúc bằng thìa”. À vâng, người Hà Nội không gọi là cái muỗng!
Và dì, một nhà báo làm việc nhiều năm trong tạp chí văn hóa, đã bổ sung cho tôi thông tin về những làng làm cốm, cách để có cốm tươi, thế nào là cốm giót đầu nia…mà không cần search. Nhưng dì không biết rằng chính khoảnh khắc tay bị giữ, cách buộc sợi dây rơm không cần nút thắt, tấm lá sen tươi có thể khiến hạt nước lăn tròn, và cuối cùng chốt hạ bằng "texture" dẻo dẻo, “rời từng hạt mà không hề rời rạc”… mới là ký ức và hình ảnh của cốm, mãi mãi về sau được lưu giữ trở thành kiến thức văn hóa của riêng tôi, một cô gái Hà Nội sinh ra ở Sài Gòn, vài ngày nữa sẽ bay xa đến nửa vòng trái đất. Người trẻ gọi đó là trải nghiệm thực sự, và cốm đã tạo cho tôi một trải nghiệm thật sự đặc biệt.
Trước lần đầu chạm mặt cốm, tôi từng nghĩ, thời trước muốn biết thì hỏi, chúng tôi giờ muốn biết thì “search” , một nguồn không đủ thì nhiều nguồn, thậm chí, có thể vòng qua các châu lục khác để tìm kiếm thông tin về Việt Nam. Món ăn, văn hóa…cũng vậy cả thôi.
Cốm đã khiến tôi nghĩ khác đi. Nhón tay, từng chút, bỏ vào miệng, nhai chậm và nhẹ nhàng, cách ăn cốm tươi Hà Nội, sau này lại chính là cách ăn không dùng thìa y hệt phong tục trong nhà người chồng Án Độ nghiêm túc chỉn chu của tôi. Cũng như dì tôi giải thích, việc dùng tay nâng niu những hạt cốm bé xíu, không để rơi vãi, chính là cách trân trọng những gì nuôi chúng ta lớn khôn. Dì có lẽ muốn nhờ cốm nhắc tôi rằng sự thanh sạch, tinh khiết của đất trời cần được trân trọng, và sự khoan thai, nhẹ nhàng, tinh tế một cô gái gốc Hà nội luôn cần nhớ. Trong đầu tôi, khi dì nhắc, đã thầm nhủ: cách mở gói lá, cách ăn món quà này, chính xác là một định nghĩa về phong cách Hà Nội, không vội được đâu!
Giữa đồng lúa bạt ngàn của bao miền quê Việt Nam, nhiều nơi cũng làm cốm, nhiều loại, nhưng cốm tươi gói trong lá sen, từ lâu đã được nâng thành biểu tượng quà tặng, trang trọng và rất Hà Nội. Mỗi lần ở Sài Gòn, nhà có gói cốm tươi, là tôi biết mẹ mới gặp bạn hay họ hàng từ Hà Nội vào.
Hà Nội có bao nhiêu phiên bản cốm?
Dì bảo: “Cốm thì nhiều nơi có, nhưng chỉ Hà Nội mới có cốm Vòng, loại cốm tươi đặc biệt. Muốn thưởng thức hết hương vị ngon nhất của cốm thì chỉ cốm tươi. Chứ cốm sấy khô, cốm cấp đông, mang vào Sài Gòn, đi xa Hà Nội phải chịu, chứ đã ở đây, đúng mùa, tội gì phải ăn thế”.
Dì cố công trong hai ngày ở Hà Nội, cho tôi được nếm gần chục món ăn với cốm, để khẳng định chỉ gói cốm tươi trong lá sen mới chuẩn vị. Dì bảo cốm-hồng, tương truyền là cặp đôi lễ vật được mang đến trong các dịp lễ chạm ngõ, như một lời hứa hẹn gắn bó lâu bền. Tôi thử, thì thấy giao diện đẹp đôi nhưng vị hồng chín và cốm chẳng liên quan mấy, chuối chín mà chấm với cốm sẽ hợp hơn.
Với tôi, chuối - cốm là combo hợp vị, nhưng người dì phố cổ lại gọi đó là cách “bình dân hóa Cốm”, dù khi ăn tôi đã nhớ bẻ quả chuối làm đôi!
Với tôi, Cốm-chuối hay các phiên bản sáng tạo như xôi cốm hạt sen, cốm xào, bánh dẻo cốm, bánh trung thu cốm, bánh cốm hay chả cốm trong mẹt bún đậu mắm tôm, tạo nên một “hệ sinh thái khác”, giúp phong phú hơn, tạo nhiều giá trị thặng dư hơn cho hạt cốm, thì cũng tốt mà.
Còn cốm tươi, được những phụ nữ nhỏ bé, gánh mùi hương kín đáo trong những gói lá sen cũng nhỏ bé, có thể rất dễ gặp trên “ngõ nhỏ, phố nhỏ” ở một Hà Nội cổ kính, vẫn ở đó, để tạo nên một mùa cho Hà Nội, có sao đâu.
Với các giáo sư, các bạn chung lớp, chung trường, share chung nơi ở, với các đồng nghiệp, nhiều khi, tôi chỉ đơn giản, "chung chung" là một cô gái Châu Á. Trong những kỳ nghỉ, bay nối chuyến có khi mất hơn một ngày, tôi mới về được nơi có gia đình, người thân giờ cũng không còn chỉ ở trong một thành phố, mà trải dài suốt dọc hình chữ S.
Lên máy bay, tôi lập tức được nhận ra là một người Việt, cho dù có trang điểm kiểu Hàn với làn da trắng hơn, sau những ngày lạnh kéo dài ở bờ Đông nước Mỹ. Và khi chờ nhập cảnh, có thể nhìn thấy mẹ xa xa đang vẫy vẫy tay, tôi biết chỉ vài chục phút nữa sẽ được ngồi bên một bàn ăn với những món không khó tìm nhưng tôi thường không dám ghé ăn, không phải vì đắt, mà vì ở New York, một cọng rau thơm cũng có thể khiến ta nghẹn lại vì nhớ nhà, nói gì đến cọng rơm buộc gói cốm tươi kia!
Khi đi xa, tôi mới hiểu: nỗi nhớ những đặc sản của quê nhà cũng chính là sợi dây nối con người với cội nguồn. Như nỗi nhớ cốm nằm ngay trong hạt nếp non mềm dẻo, trong màu xanh bình yên, khiến cho bảng màu Việt Nam có thêm một màu xanh, giống như lá non, như lúa non, nhưng vẫn rất khác: một màu xanh dịu dàng, đặc biệt.
Một món quà thôi, mà tạo nên cả một màu và một mùa, chỉ riêng Hà Nội mới có, không nhớ sao được.
Thế nên, có bất kỳ người bạn nào nói rằng sẽ đến Hà Nội vào mùa thu, lời dặn của tôi sẽ là: Vào mùa cốm, bằng mọi giá, phải nếm bằng được cốm tươi từ một người Hà Nội. Mà nếu là cốm giót nữa thì sẽ là tuyệt đối Hà Nội!
5AM là sự kiện âm nhạc đón bình minh đầu tiên tại Việt Nam, đồng tổ chức bởi Vietnam Airlines, SpaceSpeakers Group và Vietcetera. Sau thành công tại TP.HCM và Đà Lạt, 5AM mùa 3 đến với Hà Nội, đánh thức thủ đô nghìn năm văn hiến bằng âm nhạc, thể thao và văn hoá với chủ đề Eye-Conic Hà Nội.
Không chỉ có sự kiện âm nhạc, 5AM mùa 3 khởi động với Đường Chạy 5AM, khơi dậy năng lượng mới, hình thành thói quen lành mạnh và truyền cảm hứng để giới trẻ thêm hiểu, thêm yêu đất nước qua Cuộc Đua Di Sản, đặt chân trải nghiệm những địa điểm đặc trưng của Hà Nội.
Thời gian: 4h00 - 9h00, 01.11.2025 (Thứ Bảy)
Địa điểm: Hoàng Thành Thăng LongCảm ơn các đơn vị nhà tài trợ & đối tác đã đồng hành cùng sự kiện 5AM Eye-Conic Hà Nội:
- Nhà tài trợ Vàng: Saigontourist Group
- Nhà tài trợ Bạc: Honda Việt Nam & Ngân hàng PVcomBank
- Đối tác Sống Khoẻ: AIA Vitality, Melia Hotels & Resorts
- Đối tác Đồng Hành: BIODERMA
- Nền tảng bán vé: CTicket
- Đối tác di chuyển: BE Group
Sự kiện 5AM Eye-conic Hà Nội đã chính thức mở bán vé Early Bird đến ngày 08.10.
Số lượng vé có hạn, mua vé sớm tại đây.