Một sáng thức dậy, tôi phát hiện social feed (dòng thông tin mạng xã hội) của mình tràn ngập cụm từ “năm số 9”.
Từ những dòng Threads của cá nhân đến những trang thông tin lớn trên Facebook đều có dấu ấn của “năm số 9” trên cả bài đăng chính lẫn phần bình luận. Có người chia sẻ về sự thanh lọc, cũng có người nói về sự trả nghiệp. Và tại các bài đăng này cũng có không ít bình luận chia sẻ “drama” từ giới giải trí trong nước đến chính trị thế giới như trò chơi nối chữ.
Không dừng lại ở đó, từ lớp học kỹ năng đến những buổi trò chuyện chốn công sở, mọi người đều nhận định một sự việc bất ổn chỉ bằng lời cảm thán: “Do năm số 9 đấy” như một mẫu phản xạ chung trước những tiêu cực.
Nhưng năm số 9 rốt cục là gì? Tại sao một con số đơn giản lại khiến người ta cảm thấy cả thế giới đang... toang?
Một phép cộng đơn giản và cả thế giới điêu đứng
Những cú click chuột cơ bản trên thanh tìm kiếm Google cho tôi biết về khái niệm "năm thế giới số 9" (global year number 9) từ thần số học – một bộ môn tuy chưa được khoa học hiện đại công nhận nhưng có vẻ người ta vẫn mê như điếu đổ. Chỉ cần cộng tất cả các chữ số trong năm lại với nhau: 2 + 0 + 2 + 5 = 9. Và thế là năm 2025 chính thức mang năng lượng của số 9: cái kết, sự giải phóng, kết thúc chu kỳ, trả nghiệp. Thoạt nghe cứ như lời một bài hát từng viral vài tháng trước hay trailer phần cuối của một bộ phim kịch tính.
Và nếu bạn cũng như tôi nhìn quanh đời sống mỗi ngày, từ mạng xã hội đến bàn trà công sở, từ chuyện quốc tế đến chuyện trong giới giải trí Việt, thì sẽ thấy năm thế giới số 9 dường như không phải chuyện đùa.
Khi bất ổn trở thành chỉ dấu tâm linh
Từ đầu năm đến nay, mạng xã hội Việt không thiếu drama: nghệ sĩ ngã ngựa, thương hiệu khốn đốn, dư luận dậy sóng. Những cú ngã của người nổi tiếng không chỉ gây sốc mà còn được khán giả nhanh chóng ghép vào câu chuyện “năm số 9 trả nghiệp”. Cứ như việc một nhân vật công chúng bị bóc phốt bỗng trở thành bằng chứng sống cho chu kỳ vận hành của vũ trụ.
Thực tế, năm số 9 không chỉ là câu chuyện của giới giải trí hay xã hội Việt Nam. Trên bình diện thế giới, tình hình cũng đang… khá đúng vibe.
Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung lại nổi lên khi chính quyền Tổng thống Trump tái áp thuế với hàng hóa Trung Quốc, một động thái được giới kinh tế xem là “hồi sinh bóng ma suy thoái kinh tế 2018”. Ở châu Âu, chính trị phân cực. Ở Trung Đông, xung đột leo thang. Đồng tiền mất giá và thị trường lao đao tạo cảm giác như thế giới đang đứng giữa hai mùa khi áo ấm chưa kịp cởi mà áo mỏng chưa may xong.
Không khó hiểu khi nhiều người nhìn năm 2025 như một giai đoạn chuyển dạ: vừa đau vừa mệt và mọi thứ xung quanh thì mù mịt. Và như mọi cơn đau kéo dài, con người sẽ tìm cách gọi tên nó để thấy dễ chịu hơn. Gán cho nó cái mác “năm số 9” nghe vừa gọn, vừa có logic, lại đủ sức lan truyền như một meme hợp thời.
Tâm lý xã hội học nói gì về tất cả chuyện này?
Dưới góc nhìn khoa học xã hội, hiện tượng “năm số 9 thế giới”, hay chính xác hơn, việc người ta cùng nhau tin vào một “năm của trả nghiệp” không hẳn là sự mê tín thuần túy. Đó là kết quả của nhiều lớp hành vi và tâm lý rất con người, từ nhu cầu lý giải hỗn loạn, đến cơ chế tiếp nhận thông tin của đám đông trong thời đại truyền thông xã hội. Nói cách khác, đằng sau lời than về “năm số 9” là cả một hệ sinh thái niềm tin và phản ứng tâm lý tập thể.
Bốn hiệu ứng tâm lý học xã hội có thể góp phần lý giải vì sao “năm số 9” bỗng nhiên trở thành thứ dễ tin, dễ chia sẻ và lan truyền mạnh mẽ đến vậy:
1. Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias)
Khi đã tin vào điều gì, chúng ta rất giỏi tìm bằng chứng để chứng minh điều đó đúng. Nếu bạn tin rằng năm 2025 là năm “thế giới trả nghiệp”, bạn sẽ dễ dàng nhớ đến các scandal nổi bật và gạt qua những năm cũng drama không kém nhưng không mang con số 9. Thiên kiến xác nhận khiến ta lọc thông tin theo cách củng cố niềm tin sẵn có, chứ không kiểm chứng tính đúng sai của nó. Trong thời đại mà tin tức được tiêu thụ theo luồng cá nhân hóa (social feed), hiệu ứng này lại càng mạnh mẽ.
2. Hiện tượng tâm lý Apophenia
Apophenia là hiện tượng khi ta thấy ý nghĩa trong các trùng hợp ngẫu nhiên. Trong một năm có nhiều biến động, tâm trí chúng ta dễ bị kích thích để vẽ nên một kết nối chung. Và khi ai đó nói: “Thấy chưa, năm số 9 nên mọi thứ mới bung bét như thế,” nó giúp những mảnh rời rạc của thực tại trở nên có trật tự, dù chỉ là trật tự ảo do ta tự tưởng tượng ra.
3. Khung nhận thức tập thể (Collective Framing)
Một điều lặp lại đủ nhiều lần, dù không có bằng chứng rõ ràng, cũng có thể trở thành sự thật xã hội. Khi nhiều người cùng chia sẻ, meme hóa, và bàn luận về năm số 9 như một năm trả nghiệp, điều đó tạo ra một khung nhận thức chung, một cách nhìn được cộng đồng đồng thuận. Từ đó, các sự kiện tiêu cực diễn ra sẽ được tiếp nhận và phân tích dưới cùng lăng kính “năm số 9”. Việc này giúp đám đông cảm thấy mình đã hiểu chuyện gì đang xảy ra, dù thực tế phức tạp hơn nhiều.
4. Tâm lý mong cầu chu kỳ (Ritual Cycles)
Trong văn hóa và tín ngưỡng cổ truyền, đời sống thường được hình dung theo vòng tròn: sinh – lão – bệnh – tử. Ý niệm về chu kỳ đem lại cảm giác an toàn, rằng mỗi khủng hoảng đều có điểm kết thúc, và mỗi kết thúc đều mở ra điều gì đó mới mẻ. Thần số học, với chu kỳ 9 năm, vô tình cung cấp cho chúng ta một “bản đồ cảm xúc” dễ bám víu. Và trong bối cảnh hậu đại dịch, khủng hoảng khí hậu, chiến tranh, vỡ trận thị trường, ai lại không muốn tin rằng: “À, đây là kết thúc, sau đó mọi thứ sẽ tốt hơn”?
Nhìn từ góc độ hành vi xã hội, việc gán mác “năm số 9” không còn đơn thuần là mê tín hay đổ lỗi. Đó là cách con người phản ứng với bất ổn, giống như phản xạ khóc khi đau.
“Năm số 9”: Không phải là nguyên nhân của mọi vấn đề
Có thể 2025 thật sự là năm của “thanh lọc” và “kết thúc chu kỳ”, đúng như mô tả trong thần số học. Nhưng cũng có thể... nó chỉ là một năm bình thường, với số lượng scandal và bất ổn nằm trong mức KPI quen thuộc. Chỉ khác là lần này, chúng ta có một con số để gán nghĩa, chia sẻ, thở than và cả đổ lỗi.
Việc tìm kiếm ý nghĩa trong hỗn loạn là một phản ứng rất con người. Nó giúp ta đỡ hoảng loạn, không cảm thấy lạc lối. Bên cạnh những hoang mang, lo lắng và cả niềm tin thật sự vào thần số học, vẫn có những người đủ tỉnh táo để nhận ra: “năm số 9” chỉ là một cách gói gọn hỗn loạn – một trò đùa để ta tự trấn an bản thân.
Và cũng có thể sự hưởng ứng dành cho “năm số 9” không hẳn là sự đổ lỗi mà là một hình thức tự soi chiếu, lời nhắc khéo để mỗi người nhìn vào chính mình. Nửa năm đã trôi qua, thậm chí là cả một chu kỳ 9 năm, ta đã làm gì, ta đã chọn gì và điều gì đang lặp lại?
Trong một thế giới nơi biến động diễn ra nhanh hơn khả năng thích nghi, việc chúng ta níu lấy một khung giải thích dù đơn giản và có phần ngẫu hứng cũng là một cách để củng cố cảm giác kiểm soát.
Và nếu “năm số 9” giúp ta sống chậm lại đôi chút, suy nghĩ thêm một chút, thì có lẽ nó không chỉ là một meme lan truyền, mà là một bậc chiếu nghỉ giữa cầu thang rất dài của cuộc sống hiện đại, nơi ta dừng lại, thở một nhịp, trước khi tiếp tục bước về phía trước với tâm thế tỉnh táo hơn.