Mỗi năm, thế giới lại có thêm những tỷ phú mới. Chúng ta ngày càng giỏi sở hữu: nhà cửa, danh tiếng, thời gian của kẻ khác. Làm giàu trở thành kỹ năng phổ biến, một ngôn ngữ thứ hai ai cũng muốn học. Nhưng giữa những con người đang bước vội lên đỉnh, có những người lặng lẽ rẽ sang một lối khác. Một hướng không quy đổi ra con số, mà mang theo ngọn lửa cho thế hệ tiếp theo. Hoàng Nam Tiến là một người như thế.
Anh không đứng dưới hào quang danh tiếng, mà chọn sống như một dòng mã mở, như một cách đền đáp tiếp nối cho cuộc đời…
Những dòng mã không kịch bản
Tin anh mất đến lúc cuối chiều, không một lời báo động. Những dòng mất mát sửng sốt nối tiếp nhau chạy dài trên mạng xã hội. Tôi ngồi trong căn phòng cũ, nghĩ về một buổi tối tháng mười năm 2022. Khi ấy, tôi là phụ trách nội dung chuỗi sự kiện của Liên hoan Truyền hình Công an tại Cần Thơ. Hoàng Nam Tiến là diễn giả chính.
Anh tự mình làm mọi việc từ Hà Nội, và sát giờ bay thẳng vào Cần Thơ, bước lên sân khấu. Không cần kịch bản, cũng không cần người dẫn dắt, anh bước ra như thể đã đứng ở đó tự bao giờ. Hoàng Nam Tiến nhanh chóng chiếm lĩnh khán phòng. Không lên gân, anh nói về truyền thông trong thời đại trí tuệ nhân tạo, không như một xu hướng phải nắm bắt, mà như một hệ sinh thái đang định hình lại mọi thứ. Anh nói về những người trẻ làm báo, và sự sống còn của họ nếu không chịu cập nhật, học lại, và sẵn sàng gỡ bỏ những khuôn mẫu cũ.
Không ai trong khán phòng hôm đó cầm sẵn bút để ghi chép. Nhưng sau khi anh dứt lời, mọi câu chuyện anh truyền lửa hôm ấy, được nhớ đến bây giờ. Anh nói công nghệ là phương tiện, không phải định mệnh. Trí tuệ nhân tạo chỉ mạnh khi con người quên mình đã từng rất biết cách sống. Và người làm báo nếu không giữ được bản lĩnh tư duy, sẽ chỉ còn lại như những chương trình phát lại của đám đông.
Không ít người trong chúng tôi hôm ấy rời sân khấu với cảm giác, mình vừa được nâng cấp mà không cần cập nhật hệ thống.
Mã nguồn lịch sử và bài học từ căn nhà cũ
Hoàng Nam Tiến không sống để được nhớ đến và cũng không thích những lời tụng ca. Nhưng có những người, chỉ cần đứng đúng chỗ, lùi một bước, là đủ giữ cho hệ thống không đổ vỡ.
Sinh năm 1969, con út của Thiếu tướng Hoàng Đan và bà Nguyễn Thị An Vinh, một đại biểu Quốc hội liêm chính. Nhưng Hoàng Nam Tiến không sống như một người thừa kế. Anh chọn cách tự viết lại mã nguồn đời mình, từng dòng, từng bước, bằng lao động, tự học và lựa chọn cá nhân. Mười tuổi bán đá lạnh để mua sách, lớn thêm thì nuôi gà, trồng rau. Anh từng nói: "Ngày ra trường là ngày cuối cùng xin tiền cha". Câu ấy giản dị, nhưng như một cấu trúc mã đóng chặt niềm kiêu hãnh.
Anh vào FPT năm 1993. Không nhiều người biết, anh từng thi trượt đại học. Nhưng anh đi đường vòng, và đi xa. Trở thành triệu phú đô la ở tuổi 37 sau khi FPT niêm yết năm 2006. Không đầu tư bất động sản, anh đi học lái máy bay. Vì một giấc mơ thuở mười tám, và vì anh tin có đi thì mới có đến.
Di sản lớn nhất anh để lại không nằm trong tài khoản ngân hàng, mà ở cách anh nhường lại ánh sáng cho người khác. Ở Đại học FPT, nơi anh là Phó Chủ tịch Hội đồng trường, anh không ép sinh viên học. Anh chỉ nói: "Tắt điện thoại, dừng xem TikTok, ra khỏi giường, và bắt đầu". Không nhiều người lớn nói được điều ấy, mà không khiến người trẻ phản kháng.
Anh gọi AI là "con sen", cảnh báo về "não mịn" và "ngón tay cái to gấp ba". Những lời hài hước nhưng không phải để đùa. Anh từng nói: "Chỉ những người không biết sử dụng AI mới bị cướp việc". Nhưng quan trọng hơn, anh nhấn mạnh thứ mà máy không thể thay thế: sự tò mò, cảm xúc, và khả năng chịu đựng.
Trong cuốn sách “Thư cho em”, anh kể lại hơn 400 bức thư giữa cha mẹ suốt hai cuộc kháng chiến, không phải như hồi ký gia đình, mà như một mã nguồn chứa những dòng lệnh về lòng yêu nước, sự thủy chung và niềm tin vào cái đẹp. Mẹ anh từng từ chối ba cuộc hôn nhân để theo đuổi học vấn. Cha anh, một vị tướng, chấp nhận cưới nhưng không sinh con ngay, vì muốn vợ mình có thời gian lập thân.
“Lãng mạn cách mạng”, anh gọi đó là thứ tình yêu không mềm yếu, không lãng đãng, mà đầy nội lực. Một tình yêu biết chờ đợi, biết giữ lời, biết hiến dâng mà không mặc cả. Anh kể, năm 52 tuổi, mỗi tối anh vẫn được mẹ xoa lưng và đọc Truyện Kiều để ru ngủ. Không phải vì anh cần, mà vì mẹ muốn giữ lại phần người trong anh, phần mềm của trí tuệ, để không bị khô khốc bởi đời sống kỹ trị.
Và có lẽ vì thế, mà anh đã tiếp tục yêu thương và gia đình con cái của mình như vậy: “Tôi không cố làm bạn với con. Tôi dạy con biết quản lý đam mê, và biến đam mê thành tiền”. Trong gia đình, anh nói rõ: “Tôi không học hộ con, không sống thay con, nhưng tôi sẽ đồng hành nếu con biết mình đang đi đâu”.
Sống như một đoạn mã mở
Từ năm 1993, Hoàng Nam Tiến bắt đầu hành trình tại FPT. Từ một kỹ sư công nghệ, anh đi lên bằng chính sự học, bằng cách làm, và bằng cách nghe rất nhiều hơn là nói. FPT Software dưới sự điều hành của anh đã vươn vào danh sách 500 công ty phần mềm hàng đầu thế giới. Nhưng điều anh thường nhắc đến không phải là tăng trưởng, mà là con người.
“Công ty không nên là gia đình. Công ty là một đội bóng, ai muốn giữ vị trí thì phải chiến đấu”. Anh nói điều đó trong rất nhiều hội thảo, như một lời nhắn gửi không hoa mỹ nhưng thành thật.
Với sinh viên, anh ngồi xuống để trả lời từng câu hỏi, không lên bục, không giữ khoảng cách. “AI sẽ thay bạn nếu bạn không thay chính mình”. Anh không dọa dẫm, không thần thánh hóa công nghệ. Chỉ nhấn mạnh rằng nếu không học lại, không biết đặt câu hỏi đúng, thì chính chúng ta sẽ trở thành “sản phẩm lỗi” trong kỷ nguyên mới.
Tin anh mất, chiều 31 tháng 7 năm 2025, đến như một dòng tin nhắn không tiêu đề. Nhưng trong lòng rất nhiều người, là một khoảng trống thực sự. Bởi anh không để lại một ứng dụng, một giải thưởng, hay một danh hiệu. Thứ anh để lại là một dòng mã lặng thầm, cài vào hệ điều hành của bao thanh niên trẻ: khát vọng đổi thay và lòng tử tế.
Anh từng nói: “Phải đi mới biết có đến đích hay không”. Giờ thì anh đã đi rồi. Và câu nói ấy, giờ đây, không còn là triết lý thành công. Nó là một lời chào nhỏ, trước khi hệ thống nhân văn trong chúng ta được khởi động lại.
Không ai lập trình được ánh sáng. Nhưng Hoàng Nam Tiến, bằng cách sống nhẹ nhàng mà sâu sắc, đã để lại ngọn đèn đủ lâu, để người khác tìm thấy công tắc cho chính mình.
8 câu nói ấn tượng của Hoàng Nam Tiến
- Sự phát triển của AI tương lai tạo ra ‘tầng lớp vô dụng’. Học sinh dùng AI giải bài tập, tương lai làm nô lệ của AI. Nhưng chỉ những người không biết sử dụng AI mới bị cướp việc.
- Chúng ta cần phải biết un-learn (bỏ đi những kiến thức cũ) để re-learn (học lại những điều mới).
- Không nhất thiết phải làm gà thì mới biết nước sôi là nóng.
- Để ước mơ trở thành hiện thực và đam mê có thể sờ, nắm được thì việc đầu tiên là phải tắt điện thoại, dừng xem TikTok, ra khỏi giường và bắt đầu hành động.
- Chúng ta phải đi mới biết được bản thân có thể đến đích hay không.
- Thực ra chúng ta rất khó học được điều gì từ sự thành công. Nhưng từ sự thất bại, chúng ta có thể học được rất nhiều điều.
- Tình yêu chân chính làm cho con người ta đẹp lên.
- Học ở những nơi tốt nhất với những thầy giỏi nhất, học cùng những bạn giỏi nhất.