Gửi email thì phát hiện lỗi đánh máy dù đã đọc đi đọc lại 3–4 lần. Đang đăng bài trên website thì hệ thống bỗng nhiên chập chờn. Tin nhắn gửi đi… lạc vào khoảng không, hoặc tệ hơn, đến nhầm người. Một chuỗi những ngày mà deadline tuột khỏi tầm tay, công việc rối tung, và mọi kế hoạch trở nên trục trặc không lý do. Nhìn tới nhìn lui, nhìn cả lên trời, bạn nhớ ra: Đúng rồi, đang mùa sao Thủy nghịch hành. Thế là tất cả bỗng dưng hợp lý đến lạ – từ chiếc laptop dở chứng cho đến cuộc họp lộn xộn, tất cả là… lỗi của vũ trụ.
Giống như câu chuyện về “năm thế giới số 9”, hiện tượng “sao Thủy nghịch hành” đã trở thành cụm từ yêu thích của thời đại kỹ thuật số. Một cái cớ vừa đủ khoa học, vừa đủ huyền bí để chúng ta đồng thanh than vãn mỗi khi mọi thứ không như ý.
Không phải tại anh cũng không phải tại em, tất cả là tại vũ trụ!
Hiện tượng “sao Thủy nghịch hành” (Mercury retrograde) vốn bắt nguồn từ một quan sát thiên văn có thật: đó là khi nhìn từ Trái Đất, có những thời điểm trong năm, hành tinh Sao Thủy trông như đang di chuyển ngược lại hướng thường ngày trên bầu trời.
Tất nhiên, Sao Thủy không thật sự quay đầu bỏ chạy. Hiện tượng này chỉ là ảo ảnh quang học. Nó xảy ra vì Trái Đất quay quanh Mặt Trời với tốc độ khác với Sao Thủy. Khi Trái Đất “vượt mặt” Sao Thủy trên đường đua vũ trụ, chúng ta – như những hành khách trên xe tốc hành – sẽ thấy hành tinh kia như đang đi lùi, dù thực chất nó vẫn đang di chuyển theo quỹ đạo của mình.
Sao Thủy nghịch hành diễn ra khoảng 3 đến 4 lần mỗi năm, mỗi lần kéo dài từ 3 tuần đến gần 1 tháng. Mỗi lần như vậy, người yêu chiêm tinh lại đồng loạt cảnh báo: “Cẩn thận nha, mùa này dễ trục trặc lắm!”
Vì theo chiêm tinh học phương Tây, Sao Thủy là hành tinh chủ quản các lĩnh vực như giao tiếp, công nghệ, di chuyển, lý trí. Nên khi nó đi lùi – hay đúng hơn, trông như đi lùi – thì thế giới của chúng ta cũng... loạn theo: hiểu lầm trong giao tiếp, thiết bị công nghệ lỗi, xe cộ hỏng hóc, di chuyển trì hoãn, ký kết nhầm nhọt, những chuyện nhỏ như tắt máy không save cũng có thể khiến ta đập bàn bất lực.
Trùng hợp thay, vào giai đoạn cuối tháng 7 đến đầu tháng 8/2025 khi sao Thủy bắt đầu “đi lùi”, cũng là thời điểm nhiều hành tinh lớn khác cũng bước vào chu kỳ nghịch hành như sao Thổ, sao Hải Vương, sao Diêm Vương. Và mỗi hành tinh, trong chiêm tinh phương Tây, đều đại diện cho một lát cắt riêng biệt của cuộc sống con người.
- Thổ tinh liên quan đến kỷ luật, giới hạn, cấu trúc và bài học cuộc đời.
- Hải vương tinh quản ảo tưởng, tâm linh, giấc mơ.
- Diêm vương tinh đại diện cho quyền lực, sự chuyển hóa và cái chết – tái sinh.
Và thế là mỗi hành tinh đang nghịch hành dường như là “đại diện pháp lý” cho một nhóm lỗi lầm rất cụ thể. Chậm deadline? Có thể do Thổ tinh kiểm soát lịch trình đang nghịch hành. Đầu óc mù mờ? Tạm đổ cho Hải vương tinh. Bị “bóc phốt” chuyện cũ? Có thể là Diêm vương tinh đang muốn bạn đối mặt với cái bóng trong quá khứ (hoặc do năm thế giới số 9).
Từ đó, người ta có cảm giác: mọi sự trục trặc trong đời đều có một “lý do vũ trụ” nghe rất thuyết phục. Không phải tại bạn không cẩn thận. Không phải tại người khác hãm hại. Tất cả là tại vũ trụ.
Nhưng mọi trục trặc đời sống không lẽ đều do… chiêm tinh phương Tây nói thế? Vậy người Việt, người Á Đông, hay người sống trước khi có Internet thì làm sao “biết đổ lỗi” đúng chỗ?
Nghịch hành là một diễn ngôn liên văn hóa
Thật ra, hiện tượng nghịch hành không phải là đặc sản văn hóa của riêng ai. Từ xa xưa, nhiều nền văn minh khác nhau, từ Babylon, Ấn Độ đến Trung Hoa đã quan sát thấy các hành tinh đôi khi “đi lùi”, và gán cho chúng những ý nghĩa riêng trong đời sống xã hội, nghi lễ và cả dự báo vận mệnh.
- Ở Lưỡng Hà cổ đại, người Babylon đã quan sát và ghi chép hiện tượng các hành tinh "đi lùi" từ khoảng thế kỷ 7 TCN. Họ xem đây là điềm báo cho các sự kiện hệ trọng. Ví dụ như hạn hán, dịch bệnh, hay chiến tranh sắp đến gần. Những ghi chép này tồn tại trong các văn bản tiên tri như Enuma Anu Enlil, thứ mà các tư tế dùng để tham vấn nhà vua trước những quyết định quan trọng.
- Trong chiêm tinh học Ấn Độ (Vệ Đà), hành tinh đi lùi được gọi là Vakri Graha – nghĩa là "quay ngoắt", "uốn khúc". Khi một hành tinh ở trạng thái nghịch hành, người ta tin rằng năng lượng của nó buộc bạn phải chậm lại, chiêm nghiệm sâu hơn, hoặc đối mặt với những thứ bị che giấu từ lâu.
- Ở Trung Hoa cổ, các hành tinh trong hệ Mặt Trời được gọi là "ngũ tinh" và đóng vai trò trung tâm trong việc dự báo vận mệnh quốc gia. Các học giả ghi chép chi tiết về thời điểm, độ sáng và vị trí xuất hiện của từng hành tinh. Có thời, việc nghịch hành của hành tinh còn bị xem là điềm báo cho... sự sụp đổ của một triều đại.
Tóm lại, ở đâu có hành tinh nghịch hành, ở đó có những cách diễn giải rất con người. Có nền văn hóa xem là điềm rủi, có nơi coi là thời điểm để nội soi và tu sửa. Nhưng nhìn chung, từ Đông sang Tây, từ cổ đại đến hiện đại, con người luôn có xu hướng tìm cách hiểu hoặc đổ lỗi cho những thứ nằm ngoài tầm kiểm soát. Và vũ trụ, dường như là "thủ phạm" lý tưởng nhất.
Ngẩng đầu nhìn sao sáng, cúi đầu đoán tương lai: Thói quen cổ xưa nhưng chưa hề cũ
Ngay từ khi chưa có kính viễn vọng hay công nghệ vũ trụ, bầu trời đêm đã là một bản đồ sống động giúp con người đọc thời gian, định mùa vụ, và dự báo biến động của tự nhiên. Khi sao sáng, khi sao mờ, khi hành tinh đi lùi – tất cả đều trở thành dấu hiệu mà người xưa tin là phản ánh điều gì đó đang (hoặc sắp) xảy ra dưới trần gian.
Ban đầu, đó là nhu cầu thực tế. Người nông dân cần biết lúc nào gieo hạt, thủy thủ cần định hướng giữa đại dương, nhà cầm quyền muốn biết thiên tai có sắp xảy ra. Nhưng khi những hiện tượng bất thường xảy ra như nhật thực, sao chổi bay ngang, hay sao "đi lùi", chúng ta bắt đầu gán cho chúng những ý nghĩa lớn hơn: điềm báo cho loạn lạc, dự cảm về sự thay đổi, hay lời cảnh tỉnh từ vũ trụ.
Từ việc nhìn sao để gieo trồng đến việc đoán số mệnh, lịch sử loài người là một chuỗi dài của việc... nhìn lên trời để hiểu chuyện dưới đất.
Các nhà nhân học và sử học văn hóa gọi đây là “cơ chế biểu tượng” – một cách để con người tổ chức thế giới xung quanh mình thành những hệ thống ý nghĩa. Khi ta không thể kiểm soát thiên tai, chiến tranh, hay cả... trễ deadline, thì việc đổ lỗi cho các hành tinh hoặc vận số kỳ lạ lại trở nên... cực kỳ dễ chịu. Và trong tâm lý học hiện đại, hiện tượng này có những tên gọi cụ thể như thiên kiến xác nhận, hiện tượng tâm lý Apophenia, tâm lý mong cầu chu kỳ…
Kỳ lạ là thế giới hiện đại không thiếu lý giải hợp lý cho những bất ổn. Chúng ta có thể tra cứu lịch thiên văn của NASA, đọc hàng trăm bài phân tích khoa học về hiện tượng “sao Thủy nghịch hành”, hiểu rằng đó chỉ là một ảo ảnh. Nhưng nhiều người vẫn dễ dàng tin vào những ảnh hưởng từ một ngôi sao xa xôi.
Có thể vì trong thời đại mà thông tin bùng nổ, sự bối rối lại càng phổ biến. Không phải ai cũng có đủ thời gian hay năng lực để liên tục kiểm tra, đối chiếu, sàng lọc từng dòng dữ liệu. Trong khi đó, lời nhắc nhở về “sao Thủy nghịch hành” nghe vừa dễ hiểu, dễ nhớ và dễ thực hành.
Trong một xã hội mà những nguyên nhân thật sự thường phức tạp, thì việc đổ lỗi cho các hành tinh – những thứ rất xinh đẹp và còn ở rất xa nên không thể phản bác – lại là một cách gói gọn mọi nỗi hoang mang vào một lời giải vừa vặn.
Chiêm tinh với ngôn ngữ biểu tượng của nó trở thành một “bản đồ cảm xúc” cho những người đang lạc lối. Có lẽ, đôi khi, lý trí không phải là công cụ hiệu quả nhất để đối phó với một thế giới vận hành quá nhanh. Khi mọi thứ đều có thể sai, niềm tin vào chu kỳ của vũ trụ lại trở thành điểm tựa tinh thần đáng ngạc nhiên.
Khi sao Thủy đi lùi, ta đi chậm
Cho dù bạn tin hay không tin vào sao Thủy nghịch hành, niềm tin vào hiện tượng này vẫn có những giá trị nhất định trong cuộc sống hiện đại. Ta có thể xem đây là lời nhắc nhẹ nhàng cho bản thân. Như là:
- Kiểm tra kỹ email trước khi gửi.
- Sao lưu dữ liệu quan trọng.
- Khi tranh luận với ai đó, hãy cân nhắc rằng thông điệp có thể đang “đi lùi” – người kia không hiểu đúng ý mình, và ngược lại.
Sao Thủy không thật sự đi lùi. Chỉ là đôi khi, thế giới xoay quá nhanh, và chúng ta cũng ngày càng nhanh hơn. Với những tiện ích công nghệ mới, chúng ta dễ bật chế độ tự vận hành và bỏ qua những bất thường nhỏ có thể dẫn đến trục trặc.
Vậy nên những lúc sao Thủy trông như đi lùi, mỗi người chúng ta có thể tự xem đó như một tín hiệu nhắc chúng ta nhớ sống từ tốn hơn. Rằng giữa những lịch trình như vũ bão, chúng ta đều có thể đi chậm lại một chút. Email gấp mấy cũng có thể chờ chúng ta ăn miếng bánh, uống miếng nước rồi gửi đi.