Khi “tìm việc” không còn là đích đến cuối cùng
Thị trường việc làm toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, và những thay đổi này đang định hình lại cách thức các trường đại học triển khai tư vấn hướng nghiệp, đặc biệt là các chương trình MBA.
Theo thống kê lao động quốc tế (Careershifters, Zippia, Indeed), người đi làm hiện đại thường sẽ trải qua trung bình 5-7 lần thay đổi nghề nghiệp hoặc vị trí công việc trong đời. Điều này cho thấy rằng sự nghiệp không còn là một con đường thẳng – “một nghề trọn đời”, mà là một hành trình thay đổi liên tục, đòi hỏi kỹ năng thích ứng và chuyển đổi nghề nghiệp linh hoạt.
Báo cáo Future of Jobs của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (World Economic Forum - WEF) cho thấy 85 triệu việc làm hiện nay sẽ bị thay thế bởi tự động hóa vào năm 2030, đồng thời 97 triệu việc làm mới sẽ xuất hiện, đòi hỏi kỹ năng sáng tạo, lãnh đạo và khả năng thích ứng cao hơn bao giờ hết.
Trong bối cảnh đó, các trung tâm hướng nghiệp (Career Center) ở các trường đại học Mỹ đang thay đổi triết lý cốt lõi: Từ mô hình job placement (hỗ trợ sinh viên tìm việc) sang career design (đồng hành thiết kế và làm chủ hành trình nghề nghiệp trọn đời).
Với sự trỗi dậy của AI, khủng hoảng việc làm toàn cầu và xu hướng làm việc linh hoạt, khái niệm về ổn định nghề nghiệp (career stability) dần trở nên lỗi thời. MBA từng được xem như “tấm vé" đảm bảo cho một bước nhảy vọt trong sự nghiệp thì nay ở Mỹ - nơi ngành đào tạo MBA phát triển nhất thế giới - các trường đại học đã phải tái định nghĩa lại vai trò của dịch vụ tư vấn hướng nghiệp (career services).
Từ Job Placement đến Career Design: Sự dịch chuyển về triết lý
20 năm trước, trung tâm hướng nghiệp (Career Center) chủ yếu tập trung vào những nhiệm vụ hành chính: hỗ trợ sinh viên viết CV, luyện phỏng vấn, và kết nối họ với các công ty tư vấn (consulting)… Ngày nay, các trung tâm hướng nghiệp đã trở thành những Life Design Hub hay Career Ecosystem với tư duy thiết kế sự nghiệp (career design) – nơi sinh viên được hướng dẫn khám phá bản thân, định hình mục tiêu dài hạn, và chuẩn bị cho sự nghiệp linh hoạt trong tương lai.
Stanford Graduate School of Business (GSB) là một trong những trường tiên phong với chương trình Designing Your Life, được xây dựng dựa trên triết lý của giáo sư Bill Burnett và Dave Evans, đã trở thành một phần chính thức trong hệ thống hướng nghiệp của Stanford. Sinh viên được khuyến khích “prototype” cuộc đời mình – nghĩa là thử nghiệm nhiều hướng đi nghề nghiệp khác nhau trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.
“Don’t decide. Design.” Triết lý này khuyến khích sinh viên thoát khỏi bẫy lựa chọn tối ưu (optimization trap) – nơi họ chỉ cố gắng tìm công việc tốt nhất dựa trên bằng cấp, mà quên đi sự phù hợp với giá trị cá nhân. Designing Your Life dạy sinh viên tư duy tăng trưởng (growth mindset) và tính tò mò (curiosity) thay vì chỉ tập trung vào chức danh.
Hay Harvard Business School (HBS Career & Professional Development Mission Statement, 2024) cũng chuyển trọng tâm từ “helping students get jobs” sang “helping leaders build purpose-driven careers” khi mà định nghĩa về thành công trong sự nghiệp đã mở rộng hơn nhiều so với mức lương và chức danh. Các workshop tại HBS Career & Professional Development hướng dẫn sinh viên xác định mục đích cốt lõi của sự nghiệp “career purpose”. Từ sự chuyển hướng này, sẽ giúp sinh viên không cần phải lựa chọn giữa sự nghiệp lương cao và công việc có ý nghĩa, mà có thể thiết kế một sự nghiệp kết hợp giữa thu nhập, tác động xã hội và giá trị cá nhân.
Công nghệ cũng đóng vai trò ngày càng lớn trong dịch vụ tư vấn hướng nghiệp, các trường đại học cũng đang áp dụng những công cụ hiện đại hơn, ví dụ:
- Data analytics và AI-based career tools giúp sinh viên theo dõi xu hướng thị trường, mức lương trung bình, và nhu cầu tuyển dụng theo thời gian thực.
- Workshops về portfolio career và career pivot, giúp sinh viên học cách kết hợp nhiều vai trò cùng lúc (ví dụ: vừa tư vấn, vừa khởi nghiệp, vừa đầu tư).
- Định hướng kỹ năng tương lai: theo báo cáo của LinkedIn (Jobs on the Rise 2024), các ngành đang tăng trưởng mạnh gồm AI, data science, product management và sustainable business. Từ đó đòi hỏi các hoạt động tư vấn hướng nghiệp (Career Services / Counseling) phải trang bị cho sinh viên tư duy đa ngành và linh hoạt.
MBA – Phòng thí nghiệm của tư duy Career Design
Trong thế giới giáo dục, các chương trình MBA có lẽ là nơi phản ứng nhanh và mạnh mẽ nhất trước những biến động của thị trường lao động.
Với sinh viên MBA, tư vấn hướng nghiệp không chỉ giúp họ có được công việc sau tốt nghiệp, mà còn là đối tác chiến lược (strategic partner) trong chuyển hướng ngành nghề (career pivot), khởi nghiệp, hoặc thậm chí tái định nghĩa bản thân.
MBA ngày nay không chỉ là “tấm vé đổi nghề” dừng lại ở việc có được một tấm bằng danh giá, mà là một “incubator" - phòng thí nghiệm thực tế cho việc thiết kế tương lai nghề nghiệp.
Ví dụ, Wharton School với Wharton Career Management triển khai mô hình Career Exploration Cohort, chia sinh viên thành nhóm theo ngành mục tiêu (consulting, tech, impact, entrepreneurship, finance...). Mỗi nhóm có một career coach và mentor là cựu sinh viên (alumni), cùng tổ chức các buổi “review tiến độ" với hoạt động và phản hồi định kỳ giúp sinh viên xác định “career track", huấn luyện các kỹ năng và điều chỉnh chiến lược nghề nghiệp.
Trong khi đó, Kellogg School of Management lại xây dựng mô hình “Lifelong Career Resource”, cho phép cả cựu sinh viên quay lại trường để được tư vấn khi muốn chuyển hướng nghề nghiệp, kể cả 10 năm sau khi tốt nghiệp.
Nhiều chương trình MBA còn tích hợp:
- Big Data Career Dashboards: tổng hợp dữ liệu từ hàng nghìn sinh viên tốt nghiệp để dự đoán xu hướng việc làm và cơ hội theo từng ngành.
- AI Career Coach Assistants: giúp sinh viên luyện phỏng vấn, phản hồi CV và mô phỏng tình huống thực tế trong tuyển dụng.
- Career Leadership Labs: chương trình kết hợp kỹ năng kể chuyện (storytelling), sự đồng cảm (empathy) và tư duy thiết kế (design thinking).
Sinh viên quốc tế - Hành trình riêng & vai trò của tư vấn hướng nghiệp
Đối với sinh viên quốc tế, hành trình tìm việc ở Mỹ luôn phức tạp hơn – không chỉ vì vấn đề visa (OPT, H-1B) mà còn do sự khác biệt văn hóa trong cách thể hiện bản thân.
Như trong văn hóa châu Á, sự khiêm tốn thường được xem là đức tính tốt, nhưng tại Mỹ, điều đó đôi khi khiến sinh viên khó “tỏa sáng” trong phỏng vấn.
Các trường đại học tại Mỹ đã nhận ra điều này và điều chỉnh để hỗ trợ cho sinh viên quốc tế, với:
- Workshops về “Behavioral Interview” giúp sinh viên châu Á luyện cách kể chuyện cá nhân (personal storytelling) và thể hiện thành tựu mà không bị xem là “tự cao”.
- Visa Strategy Sessions: hướng dẫn sinh viên cách tiếp cận các công ty có lịch sử sponsor visa, đồng thời lập kế hoạch “dual path” – vừa tìm việc tại Mỹ, vừa chuẩn bị cơ hội tại quê nhà.
- Peer Coaching Programs: tại Stanford GSB, sinh viên năm 2 trở thành Career Fellows hỗ trợ năm 1 trong quá trình networking và định hướng nghề nghiệp.
- Dual Path Planning: Đây là chiến lược giúp sinh viên chuẩn bị đồng thời cho cơ hội nghề nghiệp tại Mỹ (OPT, visa sponsor roles) và tại quê nhà (các công ty toàn cầu / văn phòng đại diện).
Quan trọng hơn, mạng lưới cựu sinh viên (alumni network) đóng vai trò then chốt đối với sinh viên quốc tế nói chung, và sinh viên Việt Nam nói riêng. Nếu Career Services là bệ phóng, thì alumni network lại là lực đẩy dài hạn cho sự nghiệp.
Theo các khảo sát của GMAC, Business Insider và MBA Career Services & Employer Alliance cho thấy alumni networks có vai trò quan trọng trong quá trình tìm việc của sinh viên MBA và hỗ trợ nghề nghiệp.
Những kết nối này cho thấy giá trị của Career Services không kết thúc sau lễ tốt nghiệp, không dừng lại ở việc kết nối tuyển dụng. Nhờ mạng lưới alumni, các trường MBA đã hình thành mentor economy, hệ sinh thái hỗ trợ suốt đời, nơi các cựu sinh viên đóng vai trò cố vấn, nhà tuyển dụng, và đôi khi trở thành nhà đầu tư hay đồng sáng lập khởi nghiệp trong tương lai.
Career Design là hành trình suốt đời
Giá trí lớn nhất của MBA không nằm ở tấm bằng, mà ở cách sinh viên tận dụng môi trường đó để thiết kế con đường nghề nghiệp của mình. Điều mà sinh viên Việt Nam có thể học từ mô hình Career Services của Mỹ không chỉ là kỹ thuật viết CV hay trả lời phỏng vấn, mà là tư duy “career design” – nhìn sự nghiệp như một hành trình dài, có thể thay đổi và phát triển cùng thời gian.
Trong kỷ nguyên mới, sự nghiệp không còn là con đường thẳng để thăng tiến, mà là bản thiết kế để sống có mục tiêu. Sự dịch chuyển từ “Job Placement” sang “Career Design” tại Mỹ không chỉ là thay đổi về mô hình, mà là chuyển hóa trong tư duy giáo dục và phát triển con người.
"Đối với sinh viên quốc tế, đặc biệt là Việt Nam, việc hiểu và tận dụng triệt để hệ sinh thái Career Services – từ tư duy career design, career coach đến alumni network – có thể trở thành chìa khóa giúp không chỉ tìm được việc, mà thiết kế được cuộc đời nghề nghiệp, tìm được mục tiêu trong cuộc sống mà mình mong muốn." - J.Trần, sinh viên Việt Nam ở Wharton cho biết.
Để tham gia vào hành trình kết nối với những nhân vật nổi bật trong cộng đồng người Việt tại Mỹ của Vietcetera Open LA 2025, vui lòng mua vé tại đây
Hành trình của Vietcetera Open tiếp tục với điểm đến tiếp theo - Los Angeles, trung tâm hội tụ cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Vietcetera Open LA 2025 không chỉ là không gian kết nối những nhân vật nổi bật trong cộng đồng Việt tại Mỹ qua các câu chuyện về bản sắc, sự sáng tạo và văn hoá Việt trên toàn cầu mà còn đồng thời thúc đẩy giao lưu văn hóa và kinh doanh quốc tế.
Thời gian: 9:00 - 13:00 (UTC -7) | 18.10.2025
Địa điểm: Los Angeles Performing Arts Conservatory, 1534 North Highland Avenue, Hollywood, CA 90028
Sự kiện buổi sáng này là sự kiện mở màn ý nghĩa cho Sketch A Rose - Hà Anh Tuấn Live Concert vào buổi tối cùng ngày. Đây là sự kiện đánh dấu mốc lịch sử khi Hà Anh Tuấn trở thành nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên biểu diễn tại Dolby Theatre, nhà hát huyền thoại diễn ra lễ trao giải Oscars.
*Cơ hội cuối để có được vé tham dự Sketch A Rose - Hà Anh Tuấn Live Concert in LA qua Vietcetera Open LA 2025.