Năm 2001, Peter Jackson mang cả thế giới đến với Trung Địa – thế giới giả tưởng của loạt truyện và phim The Lord of the Rings. Nhưng thực ra, tất cả những khung cảnh hùng vĩ trước đây tưởng chừng chỉ tồn tại trong những trang sách của J. R. R. Tolkien, đều được quay tại New Zealand. Và khi dòng credit của The Return of the King bắt đầu chạy, khi khán giả vẫn còn đang choáng ngợp trước một trong những bản thiên hùng ca vĩ đại nhất từng được đưa lên màn ảnh, New Zealand đã âm thầm định hình bản thân như một phim trường kỳ vĩ, một điểm đến lý tưởng cho điện ảnh toàn cầu.
Hơn hai thập kỷ sau, Việt Nam cũng đang đứng trước một cơ hội tương tự.
Với hội thảo quốc tế có chủ đề “Việt Nam - Thị trường năng động châu Á và điểm đến mới cho các đoàn làm phim quốc tế” được Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam tổ chức tại Marché du Film (Chợ Phim) thuộc khuôn khổ LHP Cannes năm nay, đất nước chúng ta đang trực tiếp gửi lời mời tới các nhà làm phim quốc tế. Một lời mời rằng, hãy tới đây, và kể câu chuyện của các bạn bằng vẻ đẹp của khung cảnh và con người Việt Nam.
Điện ảnh là ngôn ngữ du lịch mới
Việc Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam góp mặt tại LHP Cannes, thoạt nhìn có vẻ ngẫu nhiên. Nhưng thực chất nó là một phần của chiến lược dài hơi, trong đó điện ảnh không còn là cuộc chơi nội địa, mà là một “ngôn ngữ du lịch mới”.
Từ những thửa ruộng bậc thang lấp lánh ánh nắng ở Mù Cang Chải, đến phố cổ lung linh đèn lồng ở Hội An, từ nét trầm mặc của Huế đến sức sống náo nhiệt của Sài Gòn, tất cả đều có thể là bối cảnh – không chỉ đẹp mắt, mà còn có chiều sâu thị giác và văn hóa.
Chiến lược này không mới, nhưng đã nhiều lần minh chứng được hiệu quả. Bởi lẽ đó là cách không chỉ New Zealand, mà Morocco, Iceland, hay cả Nhật Bản và Hàn Quốc đã làm trước đây.
Bài học từ thế giới
New Zealand có lẽ là hình mẫu tiêu biểu nhất. Sau thành công vang dội của loạt phim Chúa Nhẫn, nền điện ảnh quốc đảo Thái Bình Dương không chỉ “ngồi chờ ăn may”, mà ngay lập tức đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật, phát triển đội ngũ và công ty kỹ xảo như Wētā FX, cũng đưa ra các gói ưu đãi tài chính cho xưởng phim quốc tế. Quan trọng hơn cả, New Zealand giữ lại phim trường Hobbiton ở thị trấn Matamata, biến nó thành điểm đến du lịch hút khách nơi các fan của The Lord of the Rings có thể thỏa mơ ước bước vào thế giới thần thoại.
Việt Nam cũng đã từng có Kong: Skull Island được quay ở Quảng Bình, Ninh Bình và Quảng Ninh. Sau phim, một phần phim trường tại Ninh Bình – nơi tái hiện ngôi làng của thổ dân trên đảo – được giữ lại và biến trở thành điểm du lịch trong Quần thể danh thắng Tràng An.
Morocco và Iceland cũng là những ví dụ khác cho thấy nếu biết cách “bày bán”, một quốc gia có thể trở thành “background quốc tế” cho đa dạng thể loại phim ảnh. Những thành phố cổ và đụn cát hùng vĩ của Morocco đã được sử dụng để thay thế cho bối cảnh của thành Roma (Gladiatori), Westeros (Game of Thrones) hay Arrakis (Dune: Part I & II).
Trong khi đó, Iceland đã trở thành lựa chọn hàng đầu cho các bộ phim kỳ ảo và khoa học viễn tưởng với những ngọn núi lửa cháy rực dung nham và địa hình kỳ lạ như đến từ hành tinh khác của đảo quốc từng xuất hiện trong những Interstellar, Oblivion tới The Secret Life of Walter Mitty. Đối với Morocco và Iceland, một quốc gia không nhất thiết phải xuất hiện trong câu chuyện để có thể góp phần định hình nó.
Ở một hướng đi khác, Nhật Bản là minh chứng cho việc điện ảnh có thể bảo tồn và “làm đẹp” hình ảnh một quốc gia. Sau Thế chiến thứ hai, các bộ phim được giới phê bình mến mộ của Akira Kurosawa, Yasujirō Ozu, Kenji Mizoguchi hay Ishirō Honda đã giúp tái định hình hình ảnh Nhật Bản trên trường quốc tế. Từ một đế quốc "chọn nhầm phía" của lịch sử, Nhật Bản đã trở thành cái nôi của triết lý và mỹ học phương Đông.
Hàn Quốc cũng từng có những bước đi bài bản. Từ những năm 2000, chính phủ quốc gia này đầu tư mạnh vào làn sóng văn hoá (Hallyu), đẩy mạnh xuất khẩu phim truyền hình, điện ảnh, âm nhạc. Những thành công của Oldboy và Memories of Murder, hay tới gần đây là Parasite, Train to Busan và Squid Game là kết quả tất yếu của một hệ sinh thái điện ảnh được chăm chút tỉ mỉ. Ngày nay Hàn Quốc không chỉ là người kể chuyện, mà còn là bối cảnh được các hãng phim quốc tế săn đón (Avengers: Age of Ultron, The Bourne Legacy).
Nếu so về cảnh quan, Việt Nam không hề kém cạnh những quốc gia đã được liệt kê. Địa lý đa dạng, đủ “rừng vàng biển bạc”, nằm gọn trong dải đất hình chữ S có hơn 3200 km bờ biển, rừng núi, đô thị, sông nước và làng quê. Và trong mỗi cảnh quan đẹp như tranh vẽ đều có những câu chuyện, hơi thở của văn hóa và chiều sâu của thời gian.
Dĩ nhiên đẹp thôi thì chưa đủ. Điều các nhà làm phim quốc tế quan tâm còn là sự tin cậy: Địa điểm quay có thuận tiện không? Cấp phép có nhanh không? Quốc gia có ekip nội địa hỗ trợ chuyên nghiệp không? Hậu cần có linh hoạt không? Đó là những câu hỏi Việt Nam đã bắt đầu có thể trả lời tự tin.
Không chỉ là bối cảnh phim
Lời mời của Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam tại LHP Cannes là để các xưởng phim quốc tế tới Việt Nam quay phim, từ đó đưa hình ảnh Việt Nam tới màn ảnh của nhiều khán giả quốc tế hơn. Biết đâu họ sẽ muốn tới Việt Nam hơn, và sẽ muốn khám phá những phim trường đẹp như mơ từng khiến họ choáng ngợp trên phim.
Nhưng ấp ủ đằng sau lời mời có lẽ cũng là mong muốn “rebrand” vị trí của Việt Nam trong chuỗi giá trị điện ảnh toàn cầu. Ta không muốn chỉ là “phông nền” mà còn là đồng sáng tạo, đồng sản xuất, đồng kể chuyện.
Nhiều thập kỷ nay, hình ảnh Việt Nam trên phim ảnh quốc tế vẫn thường hiện lên tương đối “một màu”, với một phần lớn các câu chuyện vẫn tập trung vào chủ đề chiến tranh, làng quê. Điều đó không hoàn toàn tiêu cực, song mỗi người Việt đều biết rằng, Việt Nam có nhiều hơn thế. Sự xuất hiện của Việt Nam ở LHP Cannes 2025 là cơ hội để viết lại kịch bản đó, gợi ý với bạn bè quốc tế hình ảnh về một Việt Nam giàu bản sắc và đương đại hơn.
Xét cho cùng, điện ảnh có mãnh lực gần như ma thuật. Nó có thể gợi cảm xúc, tạo sự đồng cảm, xây dựng nhận thức, thậm chí thay đổi định kiến. Vậy nên nếu biết cách sử dụng, điện ảnh sẽ không chỉ giúp Việt Nam “được thấy”, mà còn “được hiểu”.