Trong bối cảnh Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa bứt phá lịch sử, với khoa học công nghệ được xác định là chìa khóa để thay đổi mô hình phát triển và vượt qua bẫy thu nhập trung bình, câu chuyện về đổi mới sáng tạo (Innovation) chưa bao giờ trở nên cấp thiết hơn. Tuy nhiên, quan điểm về sáng tạo thường bị bó hẹp, nhiều người cho rằng sáng tạo phải gắn liền với việc phát minh ra một điều gì đó độc đáo, độc quyền, ''độc nhất vô nhị''.
Tại phiên thảo luận Made By Vietnam: Khi người Việt bứt phá trong làn sóng đổi mới sáng tạo thuộc khuôn khổ sự kiện Vietcetera Open Japan 2025, anh Nguyễn Hữu Long, CEO FPT Consulting Japan, đã chia sẻ một góc nhìn hoàn toàn khác biệt.
Anh khẳng định: “Cốt lõi của Innovation là New Combination (Tổ hợp mới) – sự kết nối và tái tổ chức các yếu tố đã có sẵn để tạo ra giá trị đột phá. Nhìn từ lăng kính này, FPT không chỉ là một công ty thành công mà còn là một ví dụ tiêu biểu của chiến lược Tổ Hợp Mới, từ việc xây dựng mô hình sản xuất phần mềm chất lượng quốc tế cho đến bước đi chiến lược là gia nhập vào lĩnh vực tư vấn và Trí tuệ Nhân tạo (AI) tại Nhật Bản cho chính các khách hàng Nhật.”
Song, làm thế nào FPT có thể chuyển mình từ một công ty gia công phần mềm (outsourcing) thành đối tác tư vấn chiến lược toàn cầu, và đâu là "vũ khí" phi công nghệ giúp họ chinh phục thị trường Nhật Bản khó tính?
Câu chuyện chiến lược từ 25 năm trước
Cách đây 25 năm, anh Long kể trong một buổi họp chiến lược của FPT, anh Trương Gia Bình – Chủ tịch Tập đoàn, đã nói một câu khiến cả hội trường sững lại: “FPT phải làm xuất khẩu phần mềm.”
Thời điểm ấy, hầu như chẳng ai nghĩ đến chuyện “mang phần mềm Việt Nam đi xuất khẩu,” nhất là sang những thị trường khắt khe như Mỹ hay Nhật. Nhưng chính từ tầm nhìn tưởng như “điên rồ” đó, FPT đã đặt những viên gạch đầu tiên cho hành trình toàn cầu hoá, với dấu mốc mở văn phòng đầu tiên tại Nhật Bản vào năm 2002.
Giai đoạn đầu, mọi thứ đều khó khăn: thị trường Nhật vốn nổi tiếng bảo thủ, quy trình làm việc tỉ mỉ, khách hàng dè dặt, nhưng người Việt ở FPT không bỏ cuộc, họ bắt đầu từ những dự án rất nhỏ, những việc không ai muốn làm, chỉ để chứng minh năng lực và từng bước hiểu thêm về nhu cầu của những khách hàng.
Hành trình bền bỉ đó đã dẫn đến Tổ hợp mới tiếp theo của FPT: FPT Consulting, bước tiến từ “nhà thầu công nghệ” trở thành “đối tác tư vấn chiến lược”.
Bước đi này ra đời từ nhận thức về chuỗi giá trị dịch vụ IT:
- Gia công phần mềm (Outsourcing): Khách hàng thường nhìn nhận doanh nghiệp (vendor) ở vai trò này dưới tư cách là "bên cung cấp công cụ" và FPT chỉ làm việc với đội ngũ IT của khách hàng, dự án nào lớn thì sẽ lên đến tầng CTO (giám đốc công nghệ).
- Tư vấn (Consulting): Là một lớp giá trị hoàn toàn khác. Trong bối cảnh các công ty Nhật Bản chuyển mình sang chuyển đổi số (DX), họ cần đối tác giúp họ đưa ra tư vấn chiến lược cho cả phần business (kinh doanh), sau đó mới đến chiến lược IT và thực thi. Việc này khiến dự án không chỉ dừng ở bước làm việc với đội ngũ IT, mà còn là với đội ngũ vận hành và quản lý kinh doanh của khách hàng.
Sự trưởng thành của FPT Consulting là lời giải cho bài toán làm sao để lấy được những dự án lớn hơn chục triệu đô. Những dự án quy mô đó đòi hỏi sự lựa chọn, sự quyết định trực tiếp của người đứng đầu – CEO từ phía khách hàng. Nếu không có tầm nhìn, không có tư duy của nhà tư vấn, doanh nghiệp không thể nói chuyện với CEO.
Tinh thần "Tướng" và “Samurai”
Hành trình chinh phục lĩnh vực tư vấn không hề dễ dàng. FPT Consulting, thành lập vào năm 2019, đã đối diện với thách thức lớn về một định kiến vốn từng là thành công mà FPT đã xây dựng suốt gần 15 năm tại Nhật: cái tên FPT đã quá gắn liền với dịch vụ outsourcing, khiến nhiều khách hàng và doanh nghiệp nghi ngờ khả năng làm tư vấn. Sáu tháng đầu tiên, FPT Consulting "không tuyển được ai hết" vì không ai tin người Việt Nam có thể làm được công việc này.
Tuy nhiên, bí quyết để FPT vươn lên, không chỉ trong tư vấn mà còn xuyên suốt 20 năm chinh phục thị trường Nhật Bản, vẫn còn nguyên giá trị: đó là tinh thần "Tướng" và "làm thêm một cái gì đó mới". Đây là văn hóa được các lãnh đạo cấp cao, mà điển hình là anh Bình (Trương Gia Bình), xây dựng và duy trì. Mọi lãnh đạo FPT đều có một sứ mệnh rõ ràng, được "phong lên làm Tướng" và phải "đánh được biên giới" của lĩnh vực đó. Bí quyết để chiến thắng ở thị trường khó tính như Nhật Bản là sự bền bỉ: "Mỗi tháng, mỗi quý, mỗi năm, làm thêm một cái gì đó mới" để dần dần đạt được sự tin tưởng của khách hàng.
Điều tạo nên sự khác biệt và giá trị lớn nhất của FPT trong mắt khách hàng Nhật Bản lại không hoàn toàn nằm ở công nghệ, mà ở "năng lượng" và "tinh thần". Các khách hàng gọi đó là "tinh thần samurai”, một điều mà họ đã không cảm nhận được trong khoảng hơn 30-40 năm nay do sự trì trệ trong nền kinh tế. Tuy nhiên, khi làm việc với người Việt Nam tại FPT, họ lại thấy tinh thần đó rõ ràng hơn bao giờ hết. Nhiều người Nhật khi giao tiếp với người Việt Nam hay khi đến thăm Việt Nam, họ cảm thấy như được quay lại thời Nhật Bản đạt đến đỉnh cao trước khủng hoảng ‘’bong bóng’’ vào những năm 1980, khi nền kinh tế Nhật phát triển một cách thần kì và là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sau Mỹ.
Ở FPT Japan, khách hàng thường xuyên được mời đến thăm trụ sở chính ở Việt Nam, rất nhiều người đều thấy:
- Năng lượng dồi dào: Không chỉ ở các bạn trẻ mà cả ở đội ngũ lãnh đạo.
- Khát vọng (Ambition): Đội ngũ Việt Nam sẵn sàng làm việc và phát triển với những công nghệ mới như AI, Big Data, và sẵn sàng thúc đẩy tiến trình công việc với tốc độ cao.
Giá trị mà FPT mang lại cho khách hàng không chỉ là công nghệ mà còn là cái phần phi công nghệ, phần năng lượng, cái phần tinh thần mà chúng ta bắt đầu khi làm dự án. Đây chính là Tổ hợp mới mang tính dân tộc, giúp FPT tạo ra sự khác biệt so với các công ty khác.
Đối diện thế lưỡng nan và chiến lược AI đột phá
Cơ hội lớn nhất cho các công ty Việt Nam hiện nay chính là làm tư vấn với những công nghệ mũi nhọn như AI, một lĩnh vực mà hầu hết các nước, kể cả các nước phát triển, đều đang cùng ở vạch xuất phát. FPT nhận thấy AI là yếu tố thay đổi hoàn toàn nền kinh tế.
Mặc dù thị trường Nhật Bản rất bảo thủ, nhưng với sự đầu tư lớn từ Chính phủ Nhật vào "Software AI" – công nghệ AI tự chủ học được văn hóa, ngôn ngữ, kiến thức của đất nước đó, tốc độ tăng trưởng của AI được dự đoán sẽ bùng nổ trong 1-2 năm tới.
Tuy nhiên, việc đẩy mạnh AI cũng đưa FPT vào Innovator’s Dilemma (thế lưỡng nan của nhà sáng tạo), khi để tạo ra cái mới, doanh nghiệp buộc phải phủ nhận chính mình và chấp nhận đánh đổi, thậm chí hy sinh một phần lợi ích hiện tại. Với doanh thu chính đến từ dịch vụ gia công, việc áp dụng AI có thể làm giảm nguồn thu hiện tại của FPT, chẳng khác nào ‘lấy đá ghè chân mình’.
FPT đã giải quyết thế lưỡng nan này bằng cách biến AI thành công cụ tăng trưởng, thay vì là đối thủ cạnh tranh nội bộ. FPT đã ra mắt nền tảng AI mới tên là FleziPT (Flexible, Easy To Use). Điều cốt lõi là FPT sử dụng ngay trong công việc của mình trước khi bán ra ngoài.
Chiến lược này nhằm mục đích: Tăng năng suất hiện tại và dùng những người có kinh nghiệm vào những mảng việc mới, phức tạp hơn mà dịch vụ truyền thống chưa làm được. FPT đang tự chuyển đổi bản thân và thông qua cách tự chuyển đổi này, họ sẽ giúp các đối tác và khách hàng của mình chuyển đổi. Anh Long nhấn mạnh:
"AI, nếu được sử dụng một cách khôn ngoan, sẽ là một công cụ cực kỳ mạnh, nó có thể tạo nên đột phá. Để làm được điều này, sự hợp tác (collaboration) với khách hàng, đối tác, và cả những người ngoài FPT là yếu tố then chốt để cùng nhau vượt qua các thử thách mới của AI."
Hành trình của FPT, qua lăng kính của anh Nguyễn Hữu Long, là một minh chứng rõ ràng cho tinh thần dám chấp nhận Tổ hợp mới. Từ việc xây dựng mô hình outsourcing chất lượng quốc tế theo tinh thần của anh Bình và các lãnh đạo, đến việc định nghĩa lại mình bằng FPT Consulting để giành lấy các dự án lớn, và giờ là mũi khoan chiến lược vào AI để chuyển đổi chính mình.
Đây không chỉ là chiến lược kinh doanh của một tập đoàn mà là tinh thần của người Việt: sức trẻ, khát vọng vươn lên và năng lượng tích cực. FPT Consulting sẽ là mũi khoan để FPT có thể đột phá vào thị trường trong mảng công nghệ mới. Tinh thần samurai đó chính là tài sản quý giá nhất của Việt Nam trên con đường chinh phục vị thế mới không chỉ tại Nhật Bản mà còn trên toàn cầu.