Bạn có tin vào câu nói: đi xa để thấy gần?
Theo thống kê, người Việt hiện đang sinh sống tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Ở mỗi nơi, cộng đồng người Việt lại mang theo những dấu ấn riêng, góp phần tạo nên diện mạo đa dạng của những người con Việt Nam trên toàn cầu.
Nhật Bản là một trong số đó. Việt Nam cách đất nước mặt trời mọc khoảng 3700-4300 km. Con số tưởng như xa xôi ấy lại không hề ngăn cách sự hiện diện của hai nền văn hóa. Ở Việt Nam, ta dễ dàng bắt gặp những con phố Nhật (ví dụ: Little Japan Town - Phố Nhật Sài Gòn trên con đường Thái Văn Lung nổi tiếng), hoặc nơi cộng đồng người Nhật sinh sống. Ngược lại, tại Nhật Bản, cũng có những cộng đồng người Việt ngày ngày học tập, làm việc và sinh hoạt, giữ gìn bản sắc, mang theo một phần hình ảnh và nếp sống quê hương.
Vậy, đồng bào ta ở Nhật đã tạo nên những nét đặc trưng gì, để vừa giữ sự gắn kết, vừa khắc họa bản sắc riêng tại đất nước này? Bài viết sau đây được chắp bút từ lời chia sẻ của bạn Thùy Trang - một du học sinh Nhật.
1. “Radar” đồng hương, bắt sóng gần như mọi hướng
Điều thú vị nhất với Trang khi sống xa quê chính là khả năng “nhận diện đồng hương” gần như trong tích tắc.
Công việc làm thêm của mình khi đi du học ở Nhật là thu ngân. Dù đeo khẩu trang và chỉ giao tiếp bằng tiếng Nhật, khách Việt vẫn nhanh chóng nhận ra mình là người Việt. Nhiều lần đi mua sắm, mình cũng thường được người lạ chào bằng tiếng Việt. Có người thậm chí chỉ cần chạm mắt từ xa đã bắt chuyện với mình bằng tiếng mẹ đẻ, một cách tự nhiên và thân tình đến đỗi lạ kỳ.
Khi kể lại trải nghiệm này với bạn bè người Trung Quốc hay Myanmar, họ nói hiếm khi gặp trường hợp như vậy. Nhưng với người Việt thì khác. Dường như giữa chúng mình tồn tại một “tần số ngầm” nào đó, khiến việc nhận ra nhau trở nên dễ dàng, bất kể thay đổi kiểu tóc, cách ăn mặc hay gương mặt bị che kín bởi khẩu trang.
Điều làm mình thích nhất là sau khoảnh khắc “bắt sóng” ấy, cuộc trò chuyện bằng tiếng Việt thường diễn ra rất tự nhiên, vui vẻ, không chút ngại ngùng. Cảm giác giống như được gặp lại một người bạn lâu năm, gần gũi và thân quen, khác hẳn sự khuôn mẫu thường thấy trong giao tiếp ở Nhật.
2. Tinh thần tương thân tương ái: “Một miếng khi đói bằng một gói khi no”
Ở Nhật, thứ khiến mình bất ngờ, ngỡ ngàng nhất không phải là sự khác biệt văn hóa, mà là cách người Việt đối xử với nhau nơi đất khách.
Trước kia, trường mình có chương trình hỗ trợ thực phẩm cho sinh viên. Mình cũng đăng ký, nhưng vì chỉ là sinh viên trao đổi trong một năm nên không đủ điều kiện tham gia. Hôm sau, trong lúc trò chuyện, mình vô tình kể câu chuyện này với một anh senpai (tiền bối). Nhờ vậy anh mới biết để đăng ký, và sau đó đã nhận được phần hỗ trợ.
Và rồi, bạn biết gì không? Anh ấy không chỉ nói lời cảm ơn, mà còn chia lại cho mình một nửa số thức ăn anh nhận được. Vài tuần sau, khi có thêm đợt phân phát mới, anh lại tình cờ gặp mình ở trường và mang theo đồ ăn để chia sẻ. Dù mình từ chối, nhưng anh cười xòa, nhất quyết vẫn chia phần cho mình.
Không chỉ dừng ở những nghĩa cử cá nhân, cộng đồng người Việt tại Nhật còn có nhiều hoạt động hỗ trợ quy mô lớn. Chẳng hạn, trong giai đoạn dịch Covid-19, các hội nhóm như VYSA (Vietnamese Youth and Student Association in Japan) đã tổ chức chiến dịch phát thực phẩm miễn phí, hỗ trợ chỗ ở, tư vấn y tế cho hàng nghìn du học sinh và lao động Việt gặp khó khăn. Một số chùa Việt tại Tokyo và Osaka cũng thường xuyên mở bếp ăn từ thiện, phát cơm miễn phí cho người Việt xa quê.
Ngoài ra, ở Nhật còn có những chương trình gắn kết cộng đồng Việt. Như Cộng đồng người Việt và Hội Phụ Nữ Việt Nam tại Nhật, kết nối các chị em phụ nữ với nhau, giúp họ chia sẻ khó khăn, kinh nghiệm sống và làm việc. Hay như trong những trận động đất xảy ra tại Nhật, cộng đồng người Việt đã lập tức kêu gọi nhau quyên góp nhu yếu phẩm, chia sẻ chỗ ở tạm, hay đơn giản là dành cho nhau những lời động viên, trấn an.
Những chương trình ấy được nhiều người đồng lòng ủng hộ, tạo thành “lá chắn cộng đồng” giúp người Việt vượt qua thử thách nơi xứ người. Và chính nhờ vậy, mỗi bạn trẻ như Trang mới cảm nhận rõ hơn: ở xa quê hương, nhưng vẫn luôn có một vòng tay lớn của đồng bào nâng đỡ.
3. Ở Nhật dễ bắt gặp "red flag" lắm…
Đừng hiểu lầm nha, “red flag” ở đây không phải tín hiệu cảnh báo trong yêu đương đâu, mà theo đúng nghĩa đen là… lá cờ đỏ sao vàng của đất nước chúng ta đó.
Đi dọc các con phố có nhiều người Việt ở Nhật, mình dễ dàng thấy những lá cờ đỏ sao vàng tung bay trước mỗi cửa tiệm, hệt như ngày Quốc khánh ở Việt Nam. Thoáng qua cứ tưởng một dịp lễ lớn, nhưng thật ra đó chính là cách các quán Việt đánh dấu sự góp mặt của họ.
Hồi mới sang đây, còn bỡ ngỡ và có phần lạc lõng, việc bắt gặp lá cờ thân quen khiến mình thấy lòng nhẹ hẳn. Giữa một đất nước xa xôi, chỉ cần một góc quán treo cờ Việt Nam đã đủ gợi cảm giác thân thuộc, như có quê hương hiện diện ngay nơi mình đang đứng.
Và điều khiến mình không khỏi ngạc nhiên là các hàng quán Việt Nam ở Nhật không hề ít, thậm chí có những chỗ nằm ở vị trí đắc địa. Ấy vậy mà bằng nghị lực và tinh thần dám làm, nhiều anh chị đồng hương vẫn trụ vững, thậm chí phát triển hơn những gì mình tưởng tượng. Mình thật sự nể cách người Việt giữ được bản sắc, vừa kinh doanh, vừa lan tỏa hình ảnh quê hương trên đất khách.
4. Đóng gói niềm tự hào Việt vào vali
Ở Nhật, không thiếu những khung cảnh tuyệt đẹp, từ thời khắc mùa hoa anh đào nở rộ cho đến các lễ hội, sự kiện được trang trí rực rỡ. Mình để ý thấy, có rất nhiều người Việt chọn mặc áo dài để chụp hình trong những dịp này.
Áo dài quả thực mang một ý nghĩa đặc biệt đối với những bạn du học sinh hay người đi làm xa quê. Thường thì ai cũng mang theo ít nhất một bộ áo dài trong vali, như một phần ký ức gói ghém từ quê nhà. Cá nhân mình cũng vậy. Với mình, khoác lên chiếc áo dài trong một dịp quan trọng không chỉ là mặc một bộ trang phục, mà còn là mang theo niềm tự hào dân tộc giữa nơi đất khách.
Tuy nhiên, mình cũng nghĩ rằng không phải hoàn cảnh nào áo dài cũng trở thành lựa chọn phù hợp. Nhất là trong những sự kiện thuần Nhật, khi người dân bản xứ thường muốn tập trung vào cảnh quan hay giá trị truyền thống của chính họ, việc khoác lên bộ áo dài đôi khi trở nên lạc điệu.
5. Hòa nhập nhưng không hòa tan
Nhiều gia đình Việt tại Nhật chọn cách kết hợp hài hòa giữa phong tục quê nhà và truyền thống của quốc gia họ đang sinh sống. Thay vì phải chọn một bên, họ dung hòa cả hai, để vừa giữ được gốc rễ, vừa hòa nhập vào đời sống thường ngày tại Nhật.
Chẳng hạn, vào mỗi dịp Tết, trong một ngôi nhà có thể cùng lúc hiện diện cả cây đào ngày xuân của người Việt lẫn cành thông trang trí theo kiểu Tết Dương lịch của Nhật. Hay vào cuối tháng Chạp, gia đình vẫn cúng Ông Công Ông Táo theo phong tục Việt, nhưng đồng thời treo thêm búp bê Hina, chuẩn bị cho lễ hội búp bê của Nhật.
Sự giao thoa này không làm mất đi bản sắc, mà ngược lại, còn thể hiện rõ hơn, đậm chất hơn cộng đồng Việt tại Nhật: một cộng đồng luôn biết cách hòa nhập vào nơi mình đến, nhưng không bao giờ để mình “hòa tan”.
6. Thiên đường ẩm thực Việt - từ siêu thị đến quán xá “y như ở nhà”
Nhật Bản có thể cách Việt Nam hơn 3.700 km, nhưng chỉ cần bước chân vào một khu phố có đông người Việt, bạn sẽ ngỡ như mình đang đi chợ hay ngồi ăn vỉa hè ở quê nhà.
Trong các siêu thị châu Á, nguyên liệu Việt được bày bán phong phú: từ gói bún khô, chai nước mắm, hũ mắm ruốc đến cả bó rau muống,... Còn ở các con phố tập trung nhiều lao động hay du học sinh, hàng quán Việt mọc lên dày đặc. Tất cả tạo thành một “thiên đường ẩm thực” khiến nỗi nhớ quê hương dường như cũng… vơi đi phần nào.
Ẩm thực, theo một cách nào đó, trở thành cầu nối đặc biệt. Những vị khách Nhật hay du học sinh nước ngoài cũng tìm đến để thưởng thức món Việt ngay giữa lòng Tokyo, Osaka hay Nagoya.
Kết
Những người con xa quê như mình, dù là ở Nhật, hay dẫu ở một nơi nào đó xa hơn nữa trên bản đồ, vẫn luôn mang theo hình ảnh quê hương trong những điều rất đỗi bình thường. Và có lẽ, đó chính là ý nghĩa của câu “đi xa để thấy gần”: đi để trưởng thành, để thích nghi, để khám phá, nhưng cũng để nhận ra quê hương chưa bao giờ thật sự vắng bóng trên hành trình khôn lớn của chúng ta. Nó hiện diện quanh ta, ở bất cứ nơi đâu có người Việt đặt chân tới.
Nếu bạn đang học tập hay làm việc tại Nhật và mong muốn tìm một không gian kết nối ý nghĩa, mở ra nhiều cơ hội và giá trị thiết thực cho cộng đồng người Việt, hãy tham gia Vietcetera Open, Japan 2025.
Mua vé tham gia, vui lòng truy cập tại đây.
Trở lại Tokyo trong diện mạo hoàn toàn mới sau lần ra mắt đầu tiên vào tháng 9/2024, Vietcetera Open không chỉ mang đến không gian kết nối với nhiều cơ hội và giá trị thiết thực được mở ra cho cộng đồng người Việt tại Nhật Bản, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh thương hiệu Quốc gia Việt Nam ra thế giới.
(1) Hội Thảo:
- Thời gian: 13:00 - 17:00 (JST) | 27.09.2025
- Địa điểm: 4F Akasaka Intercity Conference Center, 1-8-1 Akasaka, Minato-ku, Tokyo
(2) Networking Reception:
- Thời gian: 18:00 - 21:00 (JST) | 27.09.2025
- Địa điểm: Two Dogs Taproom, ARIES Bld. 2F, 3-15-24 Roppongi, Minato-ku, Tokyo
Cảm ơn các đơn vị nhà tài trợ & đối tác đã đồng hành cùng Vietcetera trong sự kiện lần này:- Title Sponsor: FPT Japan- Program Sponsor: Reazon Holdings & マネーフォワー: Money Forward- Engagement Partner: Vilasia- Travel Partner: Vietjet- Strategic Partner: Solara & Co- Communications Partner: VANJ - Vietnamese Academic Network in Japan, VYSA (Vietnamese Youth and Student Association in Japan), Cộng đồng DHS Đông Du, Overseas Vietnamese & FTU Alumni in Japan.