Hẳn là ít nhất một lần bạn đã từng bắt gặp lời khuyên này: Think outside the box! (Nghĩ đột phá lên!)
Nghe như thể, chỉ khi bạn phá tung mọi rào cản, sáng tạo mới xuất hiện. Nhưng đó là một lời khuyên… không dành cho tất cả mọi người.
Trong thế giới thực, trừ khi bạn là một nghệ sĩ tự do không phải lo cơm áo gạo tiền, thì đa phần công việc đều diễn ra trong một chiếc hộp, một giới hạn nào đó. Đó là khi tài nguyên hữu hạn, ngân sách hạn chế, deadline dí sát.
Sáng tạo, trong bối cảnh đó, không thể cứ chờ cảm hứng rơi xuống đầu. Bạn buộc phải luyện để ý tưởng đến đúng lúc, đúng chỗ, đúng nhu cầu.
Sự thật về “think outside the box”
Thoát khỏi hộp, vượt khỏi những rào cản vô hình, những lối mòn khuôn sáo có sẵn từ trước – nghe oách đấy. Nhưng ở một mặt nào đó, nó cũng giống như bảo bạn thiết kế sản phẩm mà không cần dữ liệu người dùng, hay xây nhà mà không cần bản vẽ, không cần vật liệu. Nó khiến bạn mải nghĩ về những thứ mình chưa có. Bạn cần nhiều tiền hơn, nhiều người hơn, nhiều thời gian hơn. Bạn mơ về giải pháp lý tưởng, mà quên mất điều thật sự bạn đang có là gì.
Sự thật là: Không ai sáng tạo với điều kiện vô hạn.
Tất cả chúng ta đều phải nghĩ trong một chiếc hộp nào đó. Điều khác biệt ở đây chỉ là kích thước của chiếc hộp, và cách bạn xoay trở bên trong.
Lấy một ví dụ, mỗi lần viết bài trên LinkedIn, mình chỉ có đúng 3.000 ký tự. Hệ thống của LinkedIn đã quy định chuyện đó. Chính giới hạn này lại giúp mình viết tốt hơn, nghĩ sâu hơn.
3000 ký tự không đủ để mình kể lể dài dòng, cũng không ít đến mức chỉ nói vu vơ. Giới hạn đó buộc mình phải:
- Viết thẳng vào trọng tâm.
- Lược bỏ những ý dư.
- Chọn ví dụ sát nghĩa.
- Và nén tư duy vào từng câu, từng từ.
Điều này cũng giống như khi dựng một gian hàng trong hội chợ. Với chỉ 2 mét vuông, bạn buộc phải chọn trưng những sản phẩm đáng chú ý nhất.
Lần tới, nếu bạn thấy “bí” khi giải quyết một vấn đề nào đó, hãy thử tư duy trong hộp, bởi giới hạn cũng có thể giúp chúng ta tư duy rõ ràng hơn.
Nếu không nhìn ra giới hạn, bạn sẽ luôn thấy thiếu thốn
Một trong những kỹ năng sống còn trong công việc là nhìn thấy giới hạn trước khi bắt tay vào làm: Tôi có bao nhiêu thời gian? Đội có bao nhiêu người? Yêu cầu nào trong dự án là bắt buộc, cái nào có thể linh hoạt?
Nếu không nhìn ra giới hạn, bạn sẽ dễ rơi vào ảo tưởng. Bạn sẽ lên kế hoạch như người leo núi không biết độ cao, cứ trèo mãi cho đến khi kiệt sức vì không tính trước điểm dừng.
Tư duy tốt không phải là nghĩ không giới hạn, mà là tối ưu được giải pháp trong giới hạn đang có.
Tại sao “tư duy trong hộp” lại hiệu quả?
Các nghiên cứu về sáng tạo và tư duy đều chỉ ra:
- Giới hạn giúp giảm xao nhãng: bạn bớt lan man, tập trung hơn.
- Giới hạn tạo áp lực tốt: thúc đẩy bạn ra quyết định nhanh, rõ ràng.
- Giới hạn cắt đứt lối mòn: khi không thể làm như cũ, bạn buộc phải nghĩ mới.
- Giới hạn giúp bạn ưu tiên: biết cái gì là cốt lõi, cái gì có thể bỏ.
Giải quyết vấn đề trong “thiếu thốn” cũng giống như ánh sáng đi qua khe hẹp, nó sắc và mạnh hơn. Giới hạn, nếu biết dùng, sẽ là ống kính giúp tư duy của bạn hội tụ vào đúng điểm cần bắn.
Ngay cả những công ty sáng tạo nhất thế giới như IDEO, Google, SpaceX cũng dùng giới hạn như một đòn bẩy. Ví dụ, khi thiết kế các thiết bị y tế cho vùng sâu vùng xa, IDEO đã giới hạn số linh kiện, chất liệu và năng lượng tiêu thụ để buộc nhóm sáng tạo ra giải pháp gọn nhẹ, bền và dễ bảo trì. Nhiều ý tưởng sản phẩm (như Google News) ra đời từ các hackathon giới hạn thời gian chỉ 24 giờ. Hoặc SpaceX tự đặt mục tiêu giảm chi phí phóng xuống chỉ bằng một phần mười so với mức thị trường. Giới hạn này khiến họ phải sáng tạo ra công nghệ tái sử dụng tên lửa, một đột phá thay đổi toàn ngành hàng không vũ trụ.
Người giỏi không đòi thêm, họ dùng giỏi cái mình có
Bất kỳ ai cũng có thể làm tốt với đầy đủ điều kiện. Nhưng người giỏi là người làm được việc khi thiếu thốn đủ thứ.
Không có ngân sách dồi dào vẫn chạy được chiến dịch hiệu quả. Không có team đông vẫn ra được MVP tinh gọn. Không có thời gian vẫn truyền tải được thông điệp chính.
Giống như một đầu bếp nấu ngon không phải vì có nguyên liệu đắt, mà vì biết chọn, biết kết hợp, biết căn lửa đúng lúc.
Sáng tạo đúng nghĩa không cần tô vẽ cầu kỳ, mà là biết cắt gọt đúng lúc, dồn lực đúng chỗ, và tạo giá trị bằng chính cái đang có.
Lần sau, nếu bạn thấy mình bị giới hạn đừng vội than phiền. Thay vì hỏi tại sao mình không đủ cái này, thiếu cái kia, hãy hỏi: “Với đúng từng này, mình có thể làm ra điều gì hay ho nhất?”
Rất nhiều trường hợp bạn không cần “thêm”, mà cần dùng giỏi hơn thứ mình đang có.
Nesternship: NesUP 2025 là chương trình phát triển kỹ năng và khai phá tiềm năng cho thế hệ trẻ do Nestlé Needs YOUth và Onboardy khởi xướng, phối hợp thực hiện cùng Vietcetera và VietnamWorks.
Chương trình nhằm trang bị cho các tài năng trẻ Việt Nam những kỹ năng thực chiến và góc nhìn thực tế về ngành hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) – đồng thời nuôi dưỡng sự tự tin để họ vững vàng bước vào hành trình sự nghiệp giữa thế giới không ngừng biến động.
Lộ trình chương trình chi tiết:
· Từ 04.07 đến 08.08: Application & Online Assessment
· Từ 28.08 đến 29.08: NesUP Hackathon
· 16.09: Onboarding
Để tìm hiểu thêm về chương trình và đăng ký tham gia, truy cập website hoặc liên hệ chúng tôi qua events.rsvp@vietcetera.com.