Tối 3/7, một bộ phim tưởng chừng đã mãi nằm yên trong kho lưu trữ ở Việt Nam lần đầu tiên được trình chiếu trước công chúng tại London. Hát giữa chiều mưa (1990) là một bộ phim tâm lý thời kỳ Đổi Mới, theo chân một cô gái bị mù do tai nạn pháo hoa. Giữa ranh giới của nỗi đau và sự giận dữ, thay vì chìm vào oán hận, cô chọn buông bỏ, chọn tha thứ và chọn sống tiếp qua âm nhạc.
Không có đại cảnh, không có lời tuyên ngôn lớn, bộ phim điềm tĩnh mở ra thế giới nội tâm của một con người nhỏ bé giữa xã hội đang chuyển mình.
Thời kỳ Đổi Mới từng được kỳ vọng như sự khởi đầu của một xã hội đang tái định nghĩa chính mình: hiện đại hơn, đầy hy vọng và tràn ngập ánh sáng. Nhưng ẩn sau những hy vọng ấy lại là một câu hỏi: Khi chiến tranh qua đi, tương lai mở ra, ta sẽ làm gì với những vết thương vẫn còn âm ỉ?
Câu trả lời, có lẽ cũng nằm ngay trong bộ phim: trong âm nhạc, trong ánh sáng và trong lựa chọn chấp nhận những tổn thương và bước tiếp của cô gái.
Ba mươi lăm năm kể từ ngày bộ phim ra đời, Liên hoan Phim Việt Nam duy nhất tại Anh, Star Nhà Ease đã chọn chính tác phẩm này để mở màn mùa chiếu 2025. “Bộ phim hé mở nhiều tầng nghĩa trong đời sống người Việt, về căn tính, về sự chữa lành,” Tuyết Vân Huỳnh—đồng sáng lập và giám tuyển của nói. Và cũng chính những lớp lang đó là điều Star Nhà Ease mong thế giới sẽ nhớ đến khi nhắc về điện ảnh Việt Nam.
Dưới đây, nhà sản xuất người Anh gốc Hoa-Việt chia sẻ với tôi về hành trình đưa điện ảnh Việt tới khán giả Anh Quốc qua chủ đề hai mùa chiếu của Star Nhà Ease.
Điện ảnh Việt và những câu chuyện ít được biết đến
Sau lần ra mắt vào năm 2024, Star Nhà Ease quay trở lại năm nay với một mùa chiếu mới, tập trung vào điện ảnh Việt thời kỳ Đổi Mới.
Nhưng để hiểu được Đổi Mới, trước hết phải hiểu điều gì đã đến trước: chiến tranh, ly tán, và khát vọng sinh tồn.
“Mùa chiếu năm 2024 tập trung vào việc giới thiệu điện ảnh Việt đến khán giả Anh—nhưng thông qua chính lăng kính Việt,” Tuyết chia sẻ. Bởi từ trước đến nay, hình ảnh Việt Nam trên màn ảnh—ít nhất là ở Anh—vẫn chủ yếu đến từ Hollywood. Apocalypse Now, Full Metal Jacket, những hình ảnh cháy nổ, lính Mỹ, rừng rậm, và chiến trường. Và rồi, chúng tôi tự hỏi: nếu để Việt Nam tự kể câu chuyện của mình thì sao?”
Cô nói, “Chúng tôi vẫn chọn chiếu một số phim liên quan đến chiến tranh, vì có những câu chuyện chưa từng được lắng nghe.”
Là một quốc gia, Việt Nam không thể—và cũng không nên—phủ nhận chiến tranh. Nó là một phần trong ký ức tập thể. Nhưng, với mùa chiếu năm nay, Tuyết khẳng định: “Chiến tranh không còn là chủ đề chính nữa. Nó có thể vẫn hiện diện, nhưng không còn là lăng kính duy nhất.”
Chính sự dịch chuyển ấy đã định hình tinh thần của mùa chiếu 2025. Những năm Đổi Mới—đặc biệt là thời kỳ phim “mì ăn liền” của thập niên 90 đã mở ra một bước ngoặt táo bạo cho điện ảnh Việt. “Những bộ phim ấy tràn đầy niềm vui, sự nổi loạn và tinh thần tái tạo,” Tuyết nói về điều gì đã tạo nên sức hút cho dòng phim này. “Chúng khác biệt. Chúng liều lĩnh.”
Danh sách phim năm nay bao gồm Gái nhảy (2002)—một tác phẩm dám gọi tên những điều từng là cấm kỵ và phần nào vẫn còn bị coi là nhạy cảm cho đến tận hôm nay: mại dâm, HIV/AIDS, định kiến giới.
“Việc điện ảnh Việt đối diện trực tiếp với bất bình đẳng giới và đề tài mại dâm thực sự đã thách thức định kiến lâu nay rằng phim Việt chỉ quanh quẩn với truyền thống, gia đình hay chiến tranh,” Tuyết chia sẻ. “Chúng ta còn nhiều câu chuyện hơn thế nữa. Và những câu chuyện này lẽ ra đã phải được thế giới lắng nghe từ lâu.”
Một điểm nhấn khác trong mùa chiếu năm nay là Những Đứa Trẻ Trong Sương (2021)—bộ phim tài liệu theo chân một cô bé người H’Mông chống lại tục bắt vợ. Được thực hiện bởi Hà Lệ Diễm, bộ phim đặt giữa bối cảnh núi rừng Tây Bắc thơ mộng nhưng lại khắc họa số phận con người đầy xót xa.
Một trong những chủ đề xuyên suốt trong cách tuyển chọn phim của Star Nhà Ease năm nay là hình ảnh người phụ nữ trong điện ảnh. Không chỉ là phụ nữ trong vai trò nhân vật—mà là phụ nữ đứng sau ống kính, phụ nữ thách thức định kiến.
Dù vậy, cô hiểu rõ những mâu thuẫn đi kèm. Nếu mục tiêu là giới thiệu điện ảnh Việt ra thế giới, thì chẳng phải nên cho khán giả quốc tế thấy một Việt Nam tươi sáng hay sao?
“Việt Nam, với tư cách một quốc gia, mong muốn điều đó,” Tuyết nói. Và tất nhiên, ai cũng muốn khán giả toàn cầu nhìn thấy một Việt Nam đang lớn mạnh, hiện đại, tràn đầy năng lượng và hứa hẹn.”
“Chúng tôi không kể về một Việt Nam quen thuộc thường xuất hiện—chúng tôi kể phiên bản mà họ chưa từng được nghe.”
Star Nhà Ease hoàn toàn có thể dừng lại ở bề mặt—chọn những hình ảnh bóng bẩy dễ tiếp cận về một Việt Nam đương đại đang phát triển. Nhưng thay vào đó, nhà sản xuất của liên hoan phim chọn đi sâu vào những lớp lang phức tạp hơn. “Những điều khuất lấp, nhạy cảm trong xã hội mình vẫn còn thiếu vắng trên màn ảnh,” Tuyết chia sẻ. “Điện ảnh Việt không chỉ có những hình ảnh đẹp đẽ hay sáng sủa. Và như cuộc sống, nó phức tạp và đa chiều, vừa có niềm vui lẫn bạo lực, vừa dịu dàng vừa xót xa. Và chính điều đó rất đáng để xem.”
Tái định nghĩa cách điện ảnh Việt được trình bày, đối thoại và cảm nhận
Không có một khuôn mẫu cố định nào để kể một câu chuyện Việt Nam. Nhưng qua từng thời kỳ, điện ảnh Việt đã định hình nên những phong cách rất riêng.
Thập niên 90—thời kỳ phim “mì ăn liền”—là một ví dụ rõ nét. Những bộ phim được làm vội, cắt dựng lộn xộn, thậm chí thô ráp. “Dựng phim loạn lên, cắt cảnh cũng không mượt mà gì,” Tuyết cười nói. “Nhưng chính trong sự hỗn độn ấy lại có một sức sống lạ lùng. Nó nổi loạn. Nó mang theo năng lượng của một đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới.”
Trái ngược với sự gấp gáp và hỗn loạn của phim “mì ăn liền”, những tác phẩm mà Star Nhà Ease giới thiệu trong mùa chiếu năm ngoái như Em bé Hà Nội, Bao giờ cho đến tháng Mười, hay Gánh xiếc rong lại mang nhịp điệu hoàn toàn khác—chậm rãi, lặng thầm và đầy chất thơ.
Những bộ phim ấy chạm vào nỗi đau và mất mát, nhưng không bằng tiếng gào thét, mà bằng sự chiêm nghiệm. Nhịp phim chậm không chỉ là hình thức kể chuyện, mà trở thành một phần của bầu không khí cảm xúc.
Tuyết bị mê hoặc bởi chính sự đa dạng ấy. “Không có một kiểu kể chuyện cố định nào trong điện ảnh Việt,” cô giải thích. “Nhưng có những phong cách rõ ràng—được định hình bởi thời gian, bối cảnh và mục đích sáng tạo. Mỗi thời kỳ mang một đặc điểm mỹ học riêng, một kiểu ngôn ngữ cảm xúc riêng. Và đó là điều làm nên sự phong phú của điện ảnh Việt.”
Khán giả rõ ràng cũng cảm nhận được điều đó. Phản hồi từ mùa chiếu năm nay vô cùng tích cực. Tuyết bật cười khi nhớ lại một dòng phản hồi được viết bằng tiếng Việt: “Thích lắm!”
Với Tuyết, thành công không chỉ nằm ở những suất chiếu kín chỗ. Thành công là khi có một người Việt—ai đó chưa từng thấy chính mình hiện diện trên màn ảnh—bước vào rạp, cảm thấy an toàn, và nhìn thấy bản thân hoặc một phần ký ức Việt Nam trong một bộ phim. “Chỉ vậy thôi. Đó là mục tiêu.”
“Star Nhà Ease không muốn tái định nghĩa điện ảnh Việt,” Tuyết nói tiếp. “Điều chúng tôi muốn là thay đổi cách nó được giới thiệu, được đối thoại, và được cảm nhận—đặc biệt là ở bên ngoài Việt Nam.”
Cô nói thêm: “Đó là việc thay đổi lăng kính mà người ta dùng để nhìn vào điện ảnh Việt.”
Về Star Nhà Ease và mùa chiếu 2025
Liên hoan phim duy nhất tại Vương quốc Anh dành riêng cho điện ảnh và nghệ thuật đương đại Việt Nam.
Mùa chiếu 2025 sẽ diễn ra xuyên suốt tháng 7 và 8 tại London (Rich Mix, The Garden Cinema), Manchester (Cultplex) và Birmingham (MAC).
Chương trình chiếu phim trực tuyến năm nay bao gồm: Vị Đắng Của Tình Yêu (1990) của Lê Xuân Hoàng, Ông nội và cháu đích tôn (2006) của Nguyễn Thị Thắm, và Thuận theo dòng chảy (2020) của Lý Nguyễn Ngọc Thảo.
Để biết thêm thông tin, vui lòng truy cập Instagram của Star Nhà Ease.