Những bữa cơm nhà bà nấu luôn rất ngon, chỉ là… tôi phải vừa ăn, vừa nghe những lời chì chiết của ông dành cho bà.
Ông là người quyền lực nhất trong ngôi nhà ba thế hệ của chúng tôi. Mọi thành viên, và cả chính ông, đều cho rằng ông là người “nói có người nghe, đe có người sợ”. Bố mẹ đi làm suốt, nên bữa cơm chỉ có hai chị em tôi với ông bà. Bên cạnh những món thật ngon do bà nấu thì còn một “đặc sản” khác là… lời cằn nhằn của ông.
Bữa nào cũng như bữa nào, từ lúc chuẩn bị cho tới khi dọn mâm, ông luôn tìm ra sơ sót của bà để chỉ trích.
“Bữa nay nhiều món thế?”
“Món này mặn chát.”
“Trứng không được ăn với tỏi, kịch độc.”
Cứ như thế, bữa nào cũng vậy.
Rồi đến những câu nặng hơn:
“Bà là đồ ăn hại. Cả ngày ở nhà có mỗi bữa cơm cũng nấu không ra hồn.”
Câu nói ấy quen thuộc đến mức tôi thuộc lòng, như một điệp khúc buồn lặp lại mỗi tối. Bà vẫn ngồi yên, im lặng xúc cơm, còn tôi thì thấy nghẹn. Ở tuổi 13, tôi chỉ biết thương bà và sợ ăn cơm với ông. Tôi bắt đầu tìm cách né, sang nhà bạn ăn. Bữa cơm nhà người khác khiến tôi ngạc nhiên: họ cười, họ hỏi han, họ khen nhau “Hôm nay con được mấy điểm?”, hóa ra bữa cơm cũng có thể ấm đến thế.
Năm 16 tuổi, tôi mới đủ lớn để hiểu rằng nhà mình không bình thường. Cách ông đối xử với bà không bình thường. Tôi nói với mẹ, và chỉ nhận được câu trả lời: “Ông chỉ nói thế thôi.” Nhưng tôi biết, lời nói không bao giờ chỉ là lời nói. Nó có thể khiến một người nhỏ đi từng ngày, khiến không khí trong căn nhà đặc lại, khiến bữa cơm, lẽ ra là nơi gắn kết, trở thành khoảng thời gian ai cũng muốn né tránh.
Rồi đến một ngày, tôi không im được nữa. “Có mỗi bữa cơm thôi mà làm không ra hồn!” - ông gắt. Tôi thấy đầu mình nổ tách một tiếng.
“Tại sao ông lại nói thế với bà? Tại sao nhà mình không bao giờ có bữa cơm yên ổn?”
Từng câu, từng câu một, bật ra khỏi miệng tôi. Lần đầu tiên, tôi dám cãi lại người có quyền lực nhất nhà.
Tất nhiên sau đó tôi bị mắng quá trời. Ông mắng, rồi bố mẹ mắng. Nhưng bà thì không. Bà chỉ vào phòng, cười hiền, hỏi: “Thế hôm nay cơm không ngon à?” Tôi nghẹn, hỏi lại:
“Sao bà cứ phải chịu ông như thế hả bà?”
“Bà làm vợ ông có thấy sướng không. Cháu chả thấy bà sướng được ngày nào?”
Bà không trả lời câu hỏi của tôi. Bà chỉ kể về hồi xưa bà và ông lấy nhau. Thời gian đấy gia đình nghèo đến thế nào, và bà đã phải chèo chống nhọc nhằn ra sao. Bà không nói vì sao bà cứ phải chịu đựng. Nhưng bà cứ kể cho tôi về những ngày tháng trong cuộc đời, như trút hết những gì đã giữ trong lòng bấy lâu nay. Đêm đó, chúng tôi được nghe bà kể chuyện đến tận ba giờ sáng. Tôi nghĩ đã lâu lắm rồi bà không được trò chuyện với ai như thế này. Nghe bà giãi bày, tôi mới hình dung thêm được những gánh nặng bà phải mang vác nhiều đến mức nào.
Một đêm không lâu sau, tôi ngồi lại nói chuyện với bà. Bắt đầu chỉ là câu hỏi “mai ăn gì”, rồi dần dà, hai bà cháu nói về hôn nhân, về vai trò trong gia đình, về công việc chăm sóc.
Từ sau những ngày ấy, có điều gì đó đã thực sự thay đổi. Tôi như đã trở thành “đồng minh chính thức” của bà. Tôi phụ bà dọn dẹp và nấu nướng nhiều hơn. Tôi ra mặt nói đỡ cho bà trong bữa cơm.
Ông cũng bớt lại những lời chì chiết ấy. Ông chỉ tỏ thái độ khó chịu. Bà cũng khác đi. Thi thoảng bà còn “nói lại” ông.
Lúc trước cứ mỗi lần bị nói, bà sẽ lại nhẫn nhịn. Bà sẽ trả lời ông rất nhẹ nhàng, thôi được rồi, để tôi làm cái này cái kia. Nhưng giờ thì bà mặc kệ, lơ luôn những lời đấy của ông, hoặc thậm chí nói thẳng “Ông rảnh thì vào làm cái này đi”.
Và khỏi phải nói tôi đã bất ngờ thế nào khi một ngày đi làm về, và thấy ông đứng nhặt rau trong bếp thật.
Mình đã thắng, tôi thầm nhủ. Dù quả thực tôi chưa biết chính xác điều gì đã khiến ông thay đổi, nhỏ thôi, nhưng tốt hơn rồi.
Tôi thấy mừng vì bản thân đã dám cất tiếng. Và tôi thấy tự hào vì bà đã mở ra một vết nứt nhỏ trong bức tường im lặng, nắm lấy những cơ hội tưởng như vụn vặt để dần thay đổi những điều trước nay luôn phải nhẫn nhịn.
Khi bạn đẩy cánh cửa vốn tưởng được đóng chặt, dù cho chưa mở rộng, thì những khoảng trống ấy đã đủ để ánh sáng len vào.
Thay đổi thứ gì đó trong gia đình là rất khó, nhưng không phải là không thể. Nó cần thời gian, cần can đảm, và cần rất nhiều “đồng minh”.