1. “Trai tài gái giỏi” là gì?
“Trai tài gái giỏi” là cụm từ ngợi khen những chàng trai, cô gái bản lĩnh, giỏi giang, tự tin và độc lập. Đây còn là cách nói nhằm ghi nhận tinh thần trách nhiệm, ý chí phấn đấu không ngừng nghỉ của họ, nhất là khi đất nước đang bước vào kỷ nguyên vươn mình và phát triển.
“Trai tài gái giỏi” thực chất là biến thể từ câu nói “trai tài gái sắc" quen thuộc. Trong quan niệm dân gian xưa, để xem một cặp đôi có xứng đôi vừa lứa hay không, người ta xét đến sự song hành giữa tài năng phái nam và nhan sắc phái nữ. Nguyễn Du với câu thơ “trai anh hùng, gái thuyền quyên” trích từ Truyện Kiều cũng là một cách hiểu tương tự cho quan niệm này.
Tuy nhiên, “tài” và “sắc” vốn không cùng một hệ giá trị. Tài năng là giá trị tuyệt đối, có thể phát huy, gìn giữ và vững bền với thời gian. Trái lại, sắc đẹp thay đổi theo độ tuổi, không cái đẹp nào giống cái đẹp nào, càng không thể nhìn nhận một chiều, đánh giá chủ quan. Vì vậy, khi đặt cạnh nhau, “tài” và “sắc” đôi lúc tạo cảm giác khập khiễng. Dù những người sử dụng câu nói này không mang ý xấu, đơn giản chỉ là một cách khen ngợi sự hòa hợp đôi lứa.
Ngoài ra, còn có một phiên bản khác là “trai tài gái đảm”. Chữ “đảm” không thiên về tài năng hay thành tựu, mà thường gắn với bộ chuẩn mực “công, dung, ngôn, hạnh”, đề cao sự khéo léo, đảm đang và vai trò nội trợ của người phụ nữ trong gia đình.
2. Nguồn gốc của cụm từ “trai tài, gái giỏi”
Nhiều người biết đến cụm từ “trai tài gái giỏi” thông qua sự kiện gần đây là dịp diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2 tháng 9. Cụm từ này đã được sử dụng thay thế cho “trai tài gái sắc” khi giới thiệu đội hình Khối nghi trượng, với nguyên văn như sau: “Đội hình 54 trai tài, gái giỏi, đại diện cho 54 dân tộc, đoàn kết, làm nên sức mạnh vô địch trong thời đại Hồ Chí Minh rực rỡ.”
Thực tế, A80 không phải là nơi lần đầu tiên “trai tài gái giỏi” vang lên. Trước đó, trong lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, hay thậm chí xa hơn là ở Lễ kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, cụm từ này cũng đã được xướng lên trong phần giới thiệu đội hình. Chứng tỏ rằng, đất nước ta… “tinh tế” từ lâu lắm rồi, không phải chỉ vừa mới đây.
3. Vì sao “trai tài gái giỏi” phổ biến?
Một trong những lý do khiến cụm từ này tạo nên sức hút là vì nó xuất hiện vào dịp kỷ niệm trọng đại, khi cả nước đang tràn ngập tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc. Trong những khoảnh khắc như vậy, mọi người thường tôn vinh những điều đẹp nhất của đất nước, từ sự hy sinh của thế hệ trước cho tới hình ảnh thế hệ trẻ hôm nay.
Các chiến sĩ trẻ, đồng đều trong từng bước đi, tỏa sáng với thần thái vừa kỷ luật vừa tự tin. Và cũng từ đây, những cái tên như Lê Hoàng Hiệp, Ngô Lâm Phương, Phùng Thế Văn,... xuất hiện dày đặc và được ngưỡng mộ bởi nhiều bạn trẻ, tô đậm cho tinh thần “trai tài gái giỏi”.
Quan trọng hơn, cụm từ này còn khẳng định tinh thần bình đẳng: cả nam và nữ đều được đặt trên cùng một thước đo là tài năng và sự cống hiến, thay vì phân chia theo ngoại hình hay giới tính. Khi cụm từ này được sử dụng, đã không ít người dân xúc động, tự hào, vì họ thấy được hình ảnh một Việt Nam đang bước đi trên con đường không chỉ hội nhập kinh tế, mà còn văn minh, tiến bộ - nơi mỗi cá nhân đều được tôn trọng và công nhận đóng góp.
Dù “trai tài, gái giỏi” chỉ mới nổi lên gần đây, nhưng việc ghi nhận tài năng và bản lĩnh của phụ nữ Việt Nam đã có từ rất lâu trong dòng chảy lịch sử dân tộc. Từ thời kỳ mẫu hệ, trải qua những cuộc chiến “giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh”, đến tám chữ vàng “Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh phong tặng, hình ảnh người phụ nữ giỏi giang, xông pha nơi tuyến đầu đã trở thành một phần không thể thiếu. Những bà mẹ Việt Nam anh hùng, những nữ thanh niên xung phong chính là biểu tượng sống động cho tinh thần này. Trong thời bình, phong trào “giỏi việc nước, đảm việc nhà”, được phát động từ năm 1989, cũng góp phần khẳng định vai trò đa diện của phụ nữ.
Trên phương diện chính trị – xã hội, Việt Nam cũng sớm khẳng định sự bình đẳng giới bằng những bước đi tiên phong. Sắc lệnh số 14 về Tổng tuyển cử ban hành ngày 8/9/1945 đã quy định rõ: “Tất cả công dân Việt Nam cả trai và gái, từ 18 tuổi trở lên đều có quyền bầu cử và ứng cử, trừ những người đã bị tước mất quyền công dân và người trí óc không bình thường.” Đây là điểm tiến bộ vượt trội nếu so sánh với nhiều quốc gia khác. Chẳng hạn, tại Mỹ - nơi Tuyên ngôn độc lập ra đời từ năm 1776, nhưng phải đến năm 1920, phụ nữ mới chính thức giành được quyền bầu cử.
4. Cách dùng “trai tài gái giỏi”
A: Này, trong giới giải trí, cậu ngưỡng mộ cặp đôi nào nhất?
B: Diệu Nhi với Anh Tú (Atus) chứ ai. Hai người đấy đúng là “trai tài gái giỏi.” Chị thì tài năng, hài hước. Anh thì điển trai, thông minh lại đa tài. Đứng cạnh mà xứng đôi vừa lứa.
